Стэндаль — гэта выдатны французскі пісьменнік, мастацтвазнаўца і дыпламат, які пакінуў значны след у літаратуры, адзін з заснавальнікаў псіхалагічнага рамана. Хаця яго творчасць ахоплівае мноства жанраў, найбольш вядомыя творы былі апублікаваны пад псеўданімам Стэндаля. Пры жыцці ён быў больш вядомы як аўтар даведнікаў і кніг пра славутыя мясціны Італіі, чым як раманіст.

Стэндаль (сапраўднае Мары-Анры Бэйль) нарадзіўся 23 студзеня 1783 года ў Грэноблі, у сям’і адваката Шарубена Бейля. Яго маці, Генрыэта Бейль, памерла пры родах, хлопчык у раннім узросце застаўся без матчынага клопату. Яго выхаваннем займаліся цётка і бацька. Але ключавую ролю ў фарміраванні асобы будачыга пісьменніка адыграў дзед — Анры Ганьён. Ганьён быў прыхільнікам ідэй асветніцтва і пазнаёміў юнага Анры з творамі такіх мысляроў, як Вальтэр, Дзідро і Гельвецыя, што аказала значны ўплыў на яго светапогляд.

Адукацыя Стэндаля была даволі нестандартнай: ён правучыўся ў школе ўсяго тры гады і, па яго ўласным прызнанні, асвоіў толькі латынь. Аднак яго цікавасці выходзілі далёка за межы традыцыйнага навучання. Стэндаль захапляўся матэматыкай, логікай, філасофіяй і мастацтвам, што пасля адбілася ў яго творах. У 1799 годзе, поўным амбіцый, адправіўся ў Парыж з намерам паступіць у Політэхнічную школу, аднак лёс распарадзіўся інакш. Натхнёны Напалеонаўскім пераваротам, ён вырашыў уступіць у войска і быў залічаны сублейтэнантам у драгунскі полк.

Дзякуючы ўплывовым сваякам з сямейства Дарю, Стэндаль атрымаў прызначэнне на поўнач Італіі, дзе ён назаўжды закахаўся ў гэтую краіну. Італія не толькі стала фонам для многіх яго твораў, але і аказала глыбокі ўплыў на яго светапогляд і творчасць. Стэндаль быў зачараваны італьянскім мастацтвам, архітэктурай і культурай, што адбілася ў яго пісьменніцкай дзейнасці. У сваіх творах ён часта выкарыстоўваў італьянскія матывы і вобразы, а таксама апісваў свае ўражанні ад падарожжаў па гэтай краіне.

Сярод асноўных мастацкіх твораў Стэндаля вылучаюцца раманы «Чырвонае і чорнае», «Пармская абіцель» і «Люсьен Лёвэн». «Чырвонае і чорнае» лічыцца адным з першых псіхалагічных раманаў у гісторыі літаратуры, у якім аўтар даследуе ўнутраны свет свайго героя. Гэты раман стаў сімвалам барацьбы чалавека за сваю індывідуальнасць і месца ў грамадстве. У «Пармскай абіцелі» Стэндаль працягвае даследаваць тэмы кахання, страсці і грамадскіх нормаў, ствараючы складаныя характары і заблытаныя адносіны.

Акрамя раманаў, Стэндаль таксама пакінуў аўтабіяграфічныя аповесці, такія як «Жыццё Анры Брюлара» і «Успаміны эгатыста», а таксама цыкл навэл «Італьянскія хронікі», найбольш вядомая з якіх — «Ваніна Ваніні». Гэтыя творы дазваляюць глыбей зразумець асобу аўтара, яго перажыванні і погляды на жыццё.

Даследаванні мастацтва Стэндаля, асабліва італьянскага, былі высока ацэнены сучаснікамі і пазней сталі асноватворнымі для будучых мастацтвазнаўцаў.

У 1823 годзе быў апублікаваны трактат «Расін і Шэкспір», ключавое сачыненне французскага рамантызму. У ім Стэндаль супрацьпастаўляе класіцызм Расіна рамантычнаму рэалізму Шэкспіра, адстойваючы неабходнасць адлюстравання ў літаратуры найскладаных аспектаў чалавечай натуры, уключаючы запал, непрадказальнасць і драматызм. Трактат стаў важным укладам у тэарэтычныя асновы французскага рамантызму, абвяшчаючы новы мастацкі метад. Стэндаль аргументуе свае погляды не толькі літаратурнымі прыкладамі, але і філасофскімі разважаннямі аб прыродзе мастацтва і яго ўплыве на грамадства.

Затым рушыў услед яго прарыўны раман «Чырвонае і чорнае» (1830). Гэтая гісторыя, натхнёная нататкай з газетнай хронікі, распавядае пра Юльяна Сарэля, амбіцыйнага маладога чалавека, які імкнецца да сацыяльнага ўзвышэння. Паралельна з працай над раманамі, Стэндаль займаўся стварэннем «Успамінаў эгатыста» (пачынаючы з 1832 года). Гэты аўтабіяграфічны твор аказаўся адным з самых інтымных і шчырых у яго творчасці. Ён дзеліцца сваімі разважаннямі, уражаннямі, адносінамі, не баючыся здацца нязграбным або недасканалым. «Успаміны» асвятляюць многія аспекты асабістага жыцця аўтара і даюць разуменне яго творчага шляху.

Не завершаны раман «Люсьен Лёвэн» (пачаты ў 1834 годзе) сведчыць пра бясконцы пошук Стэндалем новых мастацкіх форм і тэм.

Наступны этап — аўтабіяграфічны раман «Жыццё Анры Брулара» (1835-1836). Гэты твор больш структураваны, чым „Успаміны”, хаця захоўвае ўласцівую Стэндалю іронію і самаіронію.

У 1830-х даследаванне архіваў Папскай дзяржавы прывяло да стварэння «Італьянскіх хронік». Гэтыя гісторыі, апублікаваныя асобным выданнем у 1855 годзе, паказваюць Стэндаля як выдатнага майстра гістарычнага апавядання. Падзеі і персанажы адраджэння паўстаюць у яго апісаннях жывымі і захапляльнымі.

Андрэй Жыд і Максім Горкі дакладна ахарактарызавалі раманы Стэндаля як «лісты ў будучыню». Іх глыбокі псіхалагізм, арыгінальная кампазіцыя і філасофскія разважанні аказаліся актуальныя многія дзесяцігоддзі пазней. «Бейлізм» – тэорыя шчасця, выведзеная прыхільнікамі Стэндаля з яго твораў, адлюстроўвае імкненне да асалоды жыццём і гатоўнасці да нечаканасцяў, што з’яўляецца важным аспектам яго філасофіі. Гэта нагадвае эпікурэйскае вучэнне, пераасэнсаванае ў кантэксце бурнага XIX стагоддзі. Стэндаль заклікае жыць паўнавартасна, успрымаючы жыццё ва ўсёй яго разнастайнасці і непрадказальнасці. Яго творы працягваюць натхняць чытачоў і даследчыкаў, становячыся невычэрпнай крыніцай натхнення для новых пакаленняў.

У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі захоўваюцца працы Стэндаля. Замовіць іх можна ва ўніверсальным чытальным зале, а таксама ў чытальным зале рэдкай кнігі і рукапісаў.