Леанард Эйлер — швейцарскі, нямецкі, прускі і расійскі матэматык, механік, які ўнёс фундаментальны ўклад у развіццё гэтых навук, а таксама фізікі, астраноміі і шэрагу прыкладных навук.

Леанард Эйлер нарадзіўся ў Базелі (Швейцарыя). Яго бацька быў пастарам, аднак меў добрую матэматычную адукацыю і стаў першым настаўнікам матэматыкі для свайго сына.

Вучыўся ў Базельскім універсітэце (у 1720–1724 гг.), дзе яго настаўнікам быў Ёган Бярнулі.

Базельскі ўніверсітэт, alma mater Эйлера, стаў месцам, дзе ён атрымаў сістэматычную вышэйшую адукацыю ў перыяд з 1720 па 1724 гады. Тут, пад кіраўніцтвам знакамітага Іагана Бярнулі, аднаго з вядучых матэматыкаў таго часу, Эйлер спасцігаў тонкасці матэматычнага аналізу, закладваючы асновы свайго будучага генія.

У 1727 годзе, яшчэ зусім малады, Эйлер прымае запрашэнне пераехаць у Санкт-Пецярбург, у тады яшчэ якая фармуецца, але ўжо амбіцыйную Акадэмію навук і майстэрстваў. Гэта быў смелы крок, пераход у сераду, якая кіпела новымі ідэямі і навуковымі дыскусіямі. Санкт-Пецярбург таго часу ўяўляў сабой свайго роду навуковы магніт, які прываблівае таленавітых даследнікаў са ўсяго міру. Атмасфера творчага супрацоўніцтва і імкнення да ведаў стала для Эйлера ідэальным пажыўным асяроддзем, дазволіўшы яму ў поўнай меры раскрыць свой патэнцыял. Яго імклівы кар’ерны рост у Расійскай Акадэміі – ад ад’юнкт-прафесара да прафесара фізікі, а затым і прафесара матэматыкі – з’яўляецца красамоўным сведчаннем яго выдатных здольнасцяў і прызнання яго заслуг навуковай супольнасцю.

Чатырнаццаць гадоў працы ў Санкт-Пецярбургу сталі перыядам неверагоднай прадуктыўнасці. Больш за пяцьдзесят навуковых прац, апублікаваных за гэты час, — лічба, якая дзівіць уяўленне нават сёння. Гэтая дзіўная хуткасць і глыбіня даследаванняў кажуць аб неверагоднай працаздольнасці Эйлера, яго нястомнай смазе спазнання і выключнай здольнасці генераваць новыя ідэі. Кожная праца — гэта ўклад у скарбніцу сусветнай навукі, адкрыццё новых гарызонтаў у матэматыцы і яе прыкладных галінах.

Наступны этап жыцця Эйлера звязаны з Берлінам, дзе ён пераехаў у 1741 годзе, атрымаўшы запрашэнне ў Берлінскую акадэмію навук і заступніцтва самога Фрыдрыха II. Берлінскі перыяд стаў для Эйлера часам росквіту яго шматграннага таленту. Дваццаць пяць гадоў працы ў Берліне адзначыліся стварэннем вялізнага масіва навуковых прац, якія ахопліваюць практычна ўсе існавалі тады раздзелы чыстай і прыкладной матэматыкі. Здаецца, што Эйлер не ведаў межаў у сваёй творчасці, увесь час пашыраючы свае даследчыя інтарэсы.

Менавіта Эйлер стварыў некалькі новых матэматычных дысцыплін — тэорыю лікаў, варыяцыйнае вылічэнне, тэорыю комплексных функцый, дыферэнцыяльную геаметрыю паверхняў; ён заклаў асновы тэорыі спецыяльных функцый. Іншыя вобласці яго прац: дыяфантаў аналіз, матэматычная фізіка, статыстыка і г.д.

Яго працы ахоплівалі неверагодна шырокі спектр дысцыплін: матэматычны аналіз з яго складанымі дыферэнцыяльнымі раўнаннямі і інтэгральнымі вылічэннямі, дыферэнцыяльная геаметрыя з яе вытанчанымі крывізнамі і паверхнямі, тэорыя лікаў з яе загадкавымі ўласцівасцямі цэлых лікаў, набліжаныя вылічэнні, нябесная механіка яе вывучэннем святла і яго праламлення, балістыка з яе разлікамі траекторый снарадаў, караблебудаванне, а таксама нават тэорыя музыкі з яе гарманічнымі заканамернасцямі! Гэта сапраўды дзіўны дыяпазон навуковых інтарэсаў, які сведчыць аб незвычайнай эрудыцыі і ўніверсальнасці навуковага генія Эйлера.

У 1766 году, па запрашэнні імператрыцы Кацярыны II, Эйлер вяртаецца ў Санкт-Пецярбург, дзе і праводзіць апошнія гады свайго жыцця. Нават у перыяд пагаршэння зроку, ён працягвае плённую навуковую дзейнасць, дыктуючы свае працы вучням. Гэта падкрэслівае яго выключную настойлівасць і адданасць навуцы. Жыццё Леанарда Эйлера — гэта яркі прыклад самаадданага служэння навуцы, прыклад, які і сёння натхняе многіх даследчыкаў на новыя адкрыцці і дасягненні. Яго спадчына застаецца актуальнай і дагэтуль, яе працы выкарыстоўваюцца і вывучаюцца матэматыкамі і фізікамі ва ўсім свеце. Яго імя заслужана ўпісана ў гісторыю навукі як сімвал генія, працавітасці і бясконцай дапытлівасці.

У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі захоўваюцца працы Леанарда Эйлера. Замовіць іх можна ва ўніверсальнай чытальнай зале, а таксама ў чытальнай зале рэдкай кнігі і рукапісаў.

Матэрыял падрыхтаваны Купцовай М.С.