НАН Беларусі ў СМІ

Згадваючы Івана Навуменку, не так і проста вызначыць, з чаго пачаць. Настолькі ѐн шматгранны ў сваіх памкненнях і дасягненнях. Народны пісьменнік Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР, лаўрэат прэміі камсамола Беларусі, заслужаны дзеяч навукі БССР, доктар філалагічных навук, дырэктар Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы, акадэмік, віцэ-прэзідэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, старшыня Вярхоўнага Савета БССР.

Задача, якую паставіў перад сабой адзін з вядучых крытыкаў і літаратуразнаўцаў, дырэктар Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Іван Саверчанка ў сваёй новай кнізе «Нараджэнне легенды: Беларусь у ІХ—ХV стагоддзях», што пабачыла свет у выдавецтве «Беларуская навука», — раскрыць найважнейшыя старонкі нацыянальнай гісторыі, асвятліць вытокі, нараджэнне і фарміраванне беларускай народнасці, паказаць міжнародныя адносіны і супрацоўніцтва беларусаў з іншымі краінамі і народамі.

Што яны сваякі — ведаюць многія. Праўда, чытачы больш маладога ўзросту — далёка не ўсё. Язэп Лёсік — родны дзядзька народнага песняра Беларусі Якуба Коласа. На першым плане ў яго была чысціня роднай мовы. Пра гэта рупіўся, калі працаваў у секцыі беларускай мовы і літаратуры Інстытута беларускай культуры, куды яго запрасіў Усевалад Ігнатоўскі.

Многія з тых, хто цікавіцца літаратурай, добра ведаюць, што Васіль Уладзіміравіч Івашын быў акадэмікам Акадэміі педагагічных навук СССР, акадэмікам Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, доктарам філалагічных навук, вядомым літаратуразнаўцам і педагогам. Аднак не ўсе здагадваюцца, што паэт Васіль Івашын — не цёзка яго, а той самы чалавек, якому не чужой была і «госця нябесная».

Паэт Сяргей Астрэйка нарадзіўся 9 ліпеня 1912 года ў вёсцы Каласоўшчына. Працаваў літаратурным рэдактарам выданняў Беларускага навукова-даследчага інстытута прамысловасці, быў навуковым супрацоўнікам Інстытута мовы, літаратуры і мастацтва Акадэміі навук БССР. Шмат зрабіў па складанні слоўнікаў.

Не стала Серафіма Андраюка - аднаго з самых аўтарытэтных беларускіх крытыкаў і літаратуразнаўцаў, які 10 красавіка адзначыў сваё 89-годдзе. 15 гадоў ён аддаў працы у Інстытуце літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі.

Значэнне слова «першы» тлумачыць наўрад ці трэба. Адпаведнае і стаўленне да таго, хто дасягнуў гэтага. Калі ж двойчы, то яшчэ больш паважнае. Але ёсць і тыя, хто на гэтым не спыняецца. Яскравы прыклад — Іван Саверчанка. Адзін з самых аўтарытэтных сучасных гісторыкаў літаратуры, літаратуразнаўца і крытык, дырэктар Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Заявіў ён пра сябе і як празаік. Аднак першапраходства ў асноўным звязана з яго галоўнай сферай дзейнасці.

У народнага песняра Беларусі Янкі Купалы былі цудоўныя стасункі з многімі паэтамі і празаікамі. Шмат каго з іх падтрымліваў. У іх шэрагу і Алесь Гурло, які нарадзіўся ў Капылі 31 студзеня 1892 года. Працаваў пісьменнік і ў Інстытуце беларускай культуры, Інстытуце мовы Акадэміі навук БССР.

З такімі людзьмі, як акадэмік-сакратар Аддзялення гуманітарных навук і мастацтваў Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, член-карэспандэнт НАН, доктар гістарычных навук, прафесар Аляксандр Каваленя, заўсёды прыемна сустрэцца, пагаварыць. З імі ніколі не бывае сумна, бо яны, прыцягваючы да сябе, валодаючы вялікай унутранай энергіяй, даюць усім, хто кантактуе з імі, жыццядайную сілу. Нават тыя, хто ў хвіліны роспачы ці няўдачы гатовы апусціць рукі, быццам нанава нараджаюцца на свет, напаўняюцца новымі планамі, задумамі, гатовыя адразу ж прыступіць да работы.

Артыкул распавядае пра паэта і навуковага супрацоўніка Інстытута мовы і літаратуры Акадэміі навук БССР Генадзя Шведзіка, яго жыццевы лес і творчасць.

Да 90-годдзя з дня нараджэння Міколы Грынчыка. Любоў да літаратуры, жаданне самому пісаць, займацца творчай працай прывяло М. Грынчыка ў аспірантуру Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук БССР. Скончыўшы яе ў 1957 годзе, на працягу многіх гадоў быў навуковым супрацоўнікам гэтага інстытута.