Другія Кісялёўскія чытанні і выстава “Герой і яго музы”

22 красавіка 2022 года ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі адбыліся Другія Кісялёўскія навуковыя чытанні “Да 200-годдзя рамантызму ў літаратуры Беларусі”, прысвечаныя памяці Генадзя Васільевіча Кісялёва – беларускага гісторыка, літаратуразнаўца, пісьменніка і археографа. 

З прывітальным словам да ўдзельнікаў і гасцей імпрэзы звярнуўся загадчык аддзела рэдкіх кніг і рукапісаў ЦНБ НАН Беларусі Аляксандр Віктаравіч Сцефановіч. 

Ён падзяліўся ўспамінамі пра Генадзя Васільевіча Кісялёва, які сам быў натурай рамантычнай, аб чым сведчаць іх узаемаадносіны з жонкай. Дарэчы, Яніна Міхайлаўна доўгі час працавала ў аддзеле рэдкіх кніг і рукапісаў і, па словах Аляксандра Сцефановіча, была для Генадзя Васільевіча надзейным сябрам і тылам, памочнікам, натхненнем  і каханнем на ўсё жыццё.

Доктар філалагічных навук, загадчык аддзела тэорыі і гісторыі літаратуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Ганна Мікалаеўна Кісліцына таксама адзначыла, што  Г. В. Кісялёў быў вельмі сціплым і добрым, з шырокай душою чалавекам. У сваёй прамове літаратуразнаўца падкрэсліла, што адлік эпохі рамантызму вядзецца з 1822 года, калі з друку выйшаў першы том твораў Адама Міцкевіча “Паэзія”. 

У гэтую кнігу ўвайшоў цыкл “Балады і рамансы”, які стаў эталонным для беларускіх, польскіх, украінскіх і літоўскіх рамантыкаў, а прадмова “Пра рамантычную паэзію” была маніфестам новага літаратурнага кірунку. 

На навуковых чытаннях выступілі: І. Багдановіч, к.ф.н., дактарант Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; І. Запрудскі, к.ф.н., дактарант кафедры гісторыі беларускай літаратуры БДУ; Л. Кісялёва, к.ф.н., ст. навуковы супрацоўнік Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; М. Варабей, м.н.с. аддзела гісторыі беларускай літаратуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; С. Воцінава, даследчык літаратуры, перакладчык; а таксама іншыя вядомыя даследчыкі.

У праграме чытанняў адбылося адкрыццё выставы выданняў з фондаў аддзела рэдкіх кніг і рукапісаў “Герой і яго музы”. Яна не пакінула абыякавым ні аднаго з удзельнікаў.

Куратар выставы Надзея Міхайлаўна Слука расказала пра экспазіцыю, якая складаецца з  навуковай спадчыны Г. В. Кісялёва і з выданняў мастацкіх твораў эпохі рамантызму, якія былі адным з прадметаў даследчай дзейнасці Генадзя Васільевіча.

Першы раздзел складаецца з важнейшых навуковых прац Кісялёва, прысвечаных гісторыі беларускай літаратуры, развіццю беларускай грамадска-філасофскай думкі, нацыянальна-вызваленчаму руху ў Беларусі: “Сейбіты вечнага” (1963), “З думай пра Беларусь” (1966), “Паплечнікі Каліноўскага” (1976), “Пачынальнікі” (выданні 1977 і 2003), “Загадка беларускай “Энеіды” (1971), “Героі і музы” (1982), “Спасцігаючы Дуніна-Марцінкевіча” (1988), “Ад Чачота да Багушэвіча” (1993), “Радаводнае дрэва” (1994), “Марцінкевіч герба Лебедзь: Дакументы і матэрыялы пра класіка беларускай літаратуры XIX ст. Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча”, “Смак Беларушчыны” (2013). Асобная ўвага нададзеная выданням, якія маюць дарчыя надпісы; на выставе можна пабачыць асобнікі, якія Генадзь Васільевіч надпісваў сваім сябрам і калегам ‒ Міхаілу Восіпавічу Бічу, Васілю Уладзіміравічу Івашыну, Максіму Лужаніну, Івану Антонавічу Брылю, Васілю Васільевічу Барысенку.  

Сярод выданняў XIX ст. ‒ творы паэтаў і пісьменнікаў эпохі рамантызму, якія адыгралі важнейшую ролю ў станаўленні беларускай літаратуры. Пачэснае месца на выставе адведзена кнігам Адама Міцкевіча, аднаго з заснавальнікаў рамантычнай плыні ва ўсходнееўрапейскай літаратуры. Выстаўленыя тры яго прыжыццёвыя выданні: “Poezye Adama Mickiewicza” (T. 3, 1829), “Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie” (1834) і “Pisma Adama Mickiewicza” (T. IV, 1844). Можна адзначыць, што першае з пералічаных выданняў належала калісьці да кніжнай калекцыі Радзівілаў, аб чым сведчыць штамп бібліятэкі Нясвіжскай ардынацыі. 

Не менш цікавыя прыжыццёвыя выданні тых літаратараў-рамантыкаў, якія ўпершыню звярнуліся да беларускай мовы ў сваіх творах ‒ Яна Чачота, Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, Яна Баршчэўскага. Сярод іх можна вылучыць “Piosnki wieśniacze znad Niemna i Dźwiny, niektóre przysłowia i idiotyzmy, w mowie Sławiano-Krewickiej” (1846) Яна Чачота, “Hapon, powieść białoruska, z prawdziwego zdarzenia, w języku białoruskiego ludu napisana” (1855) і “Dudarz białoruski, czyli wszystkiego potrosze” (1857) Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, “Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach” (1844) Яна Баршчэўскага. 

У фондзе аддзела рэдкіх кніг і рукапісаў зберагаецца значная колькасць прыжыццёвых выданняў паэтаў Антонія Адынца і Уладзіслава Сыракомлі. У рамках выставы дэманструюцца такія іх творы, як “Barbara Radziwiłłówna czyli początek panowania Zygmunta-Augusta” (1858) і “Jerzy Lubomirski czyli wojna domowa w Polsce” (1861) Антонія Адынца і “Sen wieszcza. Opera we trzech aktach, do muzyki Stanisława Moniuszki” (1854), “Córa Piastów. Powieść wierszem z dziejów Litewskich” (1855), “Dni doroczne na Litwie. Szereg obrazków” (1858) і “Możnowładcy i sierota (Zofja xiężniczka Słucka)” (1859) Уладзіслава Сыракомлі.

На выставе таксама прадстаўлены некаторые вершы паэта Вінцэнта Каратынскага, надрукаваныя ў часопісе “Teka Wileńska” у 1857‒1858 гадах, і кніга “Podania białoruskie” (1889) этнографа Уладыслава Вярыгі.