Эрнст Аркадзевіч Ляўкоў
Эрнст Аркадзевіч Ляўкоў – беларускі вучоны, геолаг, гісторык, этнограф і краязнаўца.
Эрнст Аркадзевіч нарадзіўся 30 студзеня 1935 года ў Мінску і з ранніх гадоў праяўляў цікавасць да прыроды і навакольнага свету. Пасля заканчэння ў 1958 годзе геолага-геаграфічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (БДУ) быў накіраваны на працу ў Беларускі навукова-даследчы геолагаразведачны інстытут. Менавіта тут ён пачаў сваю кар'еру, якая працягнулася да 1977 года, і за гэты час паспеў унесці значны ўклад у вывучэнне геалагічных рэсурсаў Беларусі.
З 1977 па 1996 год вучоны працягнуў сваю працу ў Інстытуце геахіміі і геафізікі Акадэміі навук БССР, дзе яго даследаванні ахоплівалі шырокі спектр пытанняў, звязаных з геалогіяй і экасістэмамі рэгіёна. У 1985—1992 гадах ён таксама займаў пасаду загадчыка лабараторыі ў Акадэміі навук, што дазволіла яму не толькі паглыбіць свае веды, але і перадаць іх будучым пакаленням вучоных.
Адначасова з навуковай дзейнасцю ён актыўна выкладаў у розных навучальных установах, у тым ліку Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя М.М. Горкага (цяпер — Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт), а таксама ў Беларускім і Гомельскім дзяржаўных універсітэтах. Гэта дазволіла яму дзяліцца сваімі ведамі і досведам з маладымі спецыялістамі, натхняючы іх на далейшыя даследаванні ў галіне геалогіі і экалогіі.
Першыя 20 гадоў навуковай працы былі прысвечаны ў асноўным вывучэнню заканамернасцей фарміравання карысных выкапняў, звязаных з адкладамі кайназою (пяскі, пясчана-жвіровы матэрыял, гліны, карбанатная і фарбавая сыравіна, буры вугаль і інш.), і складанню прагнозаў для іх пошукаў. Матэрыялы для манаграфіі «Пески Белоруссии и их промышленное использование» (Мінск, 1961), напісанай у сааўтарстве, сталі асновай кандыдацкай дысертацыі, якую ён абараніў у 1965 годзе. Гэтая праца стала асновай для яго далейшых даследаванняў і публікацый. У 1977 годзе ён выступіў рэдактарам зборніка артыкулаў "Аб мяжы паміж неагенам і антрапагенам", што падкрэслівае яго актыўны ўдзел у навуковым жыцці краіны.
У 1981 годзе ён атрымаў ступень доктара геолага-мінералагічных навук, абараняючы дысертацыю на тэму «Гляцыятэктоніка» ў Маскоўскім горным інстытуце імя С. У. Арджанікідзэ. Гэтая праца адкрыла новыя гарызонты ў разуменні геалагічных працэсаў, якія адбываліся на тэрыторыі Беларусі, і стала важным укладам у сусветную навуку.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР 1986 года, ён таксама з'яўляецца членам-карэспандэнтам Пятроўскай Акадэміі навук і мастацтваў і Міжнароднай Акадэміі навук Еўразіі. У 1986 годзе выйшла яго кніга "Клімат як прадукт біясферы", пад рэдакцыяй Э. А. Ляўкова, якая стала важным укладам у вывучэнне ўзаемадзеяння клімату і біясферы.
Вучоны штогод праводзіў палявыя даследаванні, што дазваляла яму не толькі правяраць тэарэтычныя вывады на практыцы, але і ўносіць актуальныя даныя ў навуковую супольнасць. Яго праца па папулярызацыі навукі і адукацыі натхніла многіх студэнтаў і маладых даследчыкаў, што робіць яго спадчыну асабліва каштоўнай для будучых пакаленняў.
Эрнст Ляўкоў пакінуў значны след у некалькіх абласцях ведаў, цесна пераплеценых паміж сабой. Яго імя непарыўна звязана з распрацоўкай і прасоўваннем тэорыі гляцыятэктонікі ў кантэксце Беларускай геалагічнай структуры. Гэтая тэорыя, якая тлумачыць фармаванне рэльефу пад уздзеяннем леднікоў, была Ляўковым не проста тэарэтычна абгрунтавана, але і старанна праверана падчас шматлікіх палявых даследаванняў. Ён дэталёва вывучаў уплыў старажытных зледзяненняў на геалагічнае фарміраванне Беларусі, аналізуючы размеркаванне розных горных парод, ападкавых адкладаў, і, што асабліва важна, характар ледніковай дзейнасці, рэканструюючы ледніковыя ландшафты мінулых эпох. Яго даследаванні не абмяжоўваліся апісаннем ледніковага рэльефу. Ляўкоў засяродзіўся на вывучэнні мінеральнай сыравіны, у прыватнасці, будаўнічых матэрыялаў, распаўсюджаных на тэрыторыі Беларусі, вывучаючы іх генезіс, сувязь з ледавіковымі адкладамі і перспектывы прамысловага выкарыстання. Больш за тое, ён унёс значны ўклад у вывучэнне рэгіянальнай геалогіі Беларусі, ствараючы дэталёвыя геалагічныя карты, якія і сёння служаць асновай для далейшых даследаванняў.
Адной з яркіх бакоў навуковай дзейнасці Ляўкова з'яўляецца яго даследаванне ледніковых валуноў - "камянёў-вандроўнікаў", прынесеных ледавікамі з далёкіх паўночных тэрыторый. Ён праводзіў мінералагічны і петраграфічны аналіз гэтых валуноў, вызначаючы іх паходжанне, шляхі перамяшчэння і часовыя рамкі ледніковых перыядаў, якія пракраліся на тэрыторыю Беларусі. Гэтая праца дазволіла ўдакладніць карціну палеагеаграфічных рэканструкцый і зразумець дынаміку зледзяненняў у гісторыі ўсходне-еўрапейскай раўніны. Яго глыбокія веды ў галіне геалогіі ён удала камбінаваў з даследаваннямі ў галіне культуры і этнаграфіі.
Ляўкоў праводзіў дбайнае вывучэнне беларускай традыцыйнай культуры, надаючы асаблівае значэнне так званым культавым камяням – мегалітам і іншым камяням, якія мелі рэлігійнае ці рытуальнае значэнне ў дагістарычныя і раннія гістарычныя часы. Ён лічыць, што вывучэнне гэтых аб'ектаў дазваляе ўзнавіць духоўны свет старажытных беларусаў, іх міфалогію і рэлігійныя вераванні. Яго даследаванні выходзяць за рамкі простай археалогіі і глыбока закранаюць антрапалогію і гісторыю рэлігійных уяўленняў. У сувязі з гэтым, Ляўкоў надаваў вялікае значэнне вывучэнню тапанімікі - геаграфічных назваў. Ён лічыў, што ў тапонімах зашыфраваны векавыя веды аб мясцовасці, аб якія жылі тут людзях і аб іх гісторыі. На яго думку, пільны аналіз тапанімікі можа служыць ключом да рэканструкцыі гістарычнага мінулага Беларусі, дапамагаючы ўстанавіць сувязі паміж рознымі гістарычнымі перыядамі і культурнымі пластамі.
Шматгадовыя палявыя экспедыцыі прынеслі Ляўкову найбагацейшы матэрыял, які ён выкарыстоўваў у сваіх навуковых працах. Гэтыя даследаванні не абмяжоўваюцца строга навуковым падыходам. Ён глыбока апускаўся ў вывучэнне паганства ў Беларусі, не толькі даследуючы гістарычныя крыніцы, але і шукаючы шляхі да разумення традыцыйнай культуры свайго народа на духоўным узроўні. Ён імкнуўся зразумець ментальнасць і светапогляд старажытных беларусаў, іх сувязь з прыродай і сімволіку сваіх вераванняў.
Яго праца - яскравы прыклад міждысцыплінарнага падыходу ў вывучэнні гісторыі і культуры. Актыўны ўдзел у рабоце Беларускага камітэта па Міжнароднай праграме геалагічнай карэляцыі і Беларускай антрапагенавай камісіі сведчыць аб прызнанні яго навуковага аўтарытэту на міжнародным узроўні. Яго працы з'яўляюцца цэнным укладам у разуменне геалагічнай будовы, гістарычнага развіцця і культурнай спадчыны Беларусі.
У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі захоўваюцца працы Эрнста Аркадзевіча Ляўкова. Замовіць іх можна ва ўніверсальнай чытальнай зале, а таксама ў чытальнай зале рэдкай кнігі і рукапісаў.