Центральная научная библиотека имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси

Пн - Пт: 8:45 - 20:00

Старажоўка

Старажоўка (яна ж Пярэспа) – невядомы цэнтр Мінска. Раён вуліц Крапоткіна, Кісялёва, Старажоўскай, Старавіленскі тракт, Веры Харужай, Бульвару Шаўчэнкі... Старажоўка атрымала назву ад старажавой, вартаўнічай заставы, якая стаяла на ўездзе ў горад з паўночна-заходняга кірунку, на месцы перасячэння Крапоткіна і Машэрава, пры тэатры беларускай драматургіі і офісе Белінвестбанка.

Назва “Старажоўка” – адносна маладая, ёй каля 200 гадоў, а раней, яшчэ з 16 стагоддзя, гэтае менскае прадмесце называлася Пярэспа. Рэчка Пярэспа і цяпер цячэ па трубах ад Парка дружбы народаў і Балотнай станцыі, па тэрыторыі фарфоравага завода, паварочвае да Свіслачы і невялікі кавалак яе нават выходзіць на паверхню перад самай Свіслаччу. Ён служыць пажарным вадаёмам.

аўтар
Распавядае Паліна Скурко

Птушыны рынак на Старажоўцы

Віктар Сядых. «Апошняя вясна Старажоўскага рынку»

Многія памятаюць Старажоўку як месца Птушынага рынку. Яго яшчэ называлі Калгасным або Свіным. У савецкі час сяляне прадавалі там жыўнасць, прыводзілі на продаж кароў, коз, куры, гусі, свінні... Многа хто памятае, як ехаў з бацькамі трамваем да прыпынку “Камсамольскае возера” купляць сабачак і кацянят, рыбак і папугайчыкаў. Не толькі дзеці, але і многія дарослыя натхняліся базарным тлумам.

Рынак адкрыўся тут пасля вайны, а закрыўся ў 1996-м (яго працяг – Поле цудаў у Ждановічах).

Мае продкі мелі сядзібу на вуліцы Крапоткіна з пачатку ХХ стагоддзя і да канца 1980-х, пакуль іх дом не знеслі. Я, ужо вырасшы, стала цікавіцца гэтым раёнам, збіраць гісторыі пра яго. Цяпер у мяне ёсць дзясяткі вясёлых і сумных, трагічных і камічных старажоўскіх гісторый.

Па ўспамінах, Уладзімір Караткевіч, які жыў побач, купляў на рынку лясных птушак і выпускаў іх на волю. Цудоўна апісаў Караткевіч рынак у рамане “Чорны замак Альшанскі”:

"Раніцай мяне разбудзіў залівісты крык пеўня, а пасля адчайнадушнае, надрывістае кувіканне парасяці: відаць, неслі ў мяху. - Не хачу-у! Пусці-і-це! Пусці-іце! Як на вёсцы. І кожную нядзелю мне вось так прыемна. І гэта адна з прычын, чаму я люблю сваю хату...”

Могілкі Першай сусветнай вайны

А да вайны на лапіку зямлі паміж вуліцамі Веры Харужай, Чарвякова і Старавіленскім трактам былі могілкі Першай сусветнай вайны (у 2009-м на гэтым месцы ўзвялі помнік). На гэтым малым лапіку ляжалі (ды і ляжаць цяпер) каля 7000 вайскоўцаў, якія памерлі ў Мінску ад ран і хвароб, а таксама незлічоная колькасць бежанцаў. Лагер бежанцаў быў пры самых могілках: тут яны жылі, тут абменьвалі рэчы на прадукты, тут іх і хавалі. Капліцу на месцы могілак узвялі ўжо ў час Першай сусветнай. Але “царскую вайну” ў СССР стараліся забыць, і к пачатку Другой сусветнай памятны знак і самі могілкі прыйшлі ў заняпад.

А ў 1941 годзе на месцы могілак быў наладжаны фільтрацыйны лагер: акупацыйныя ўлады загадалі ўсім мужчынам прызыўнога веку сабрацца на Траецкай гары (ля Опернага), а адтуль павялі “на Пярэспу”. 16-гадовая мінчанка Маіна Стырнэ з сяброўкай пайшла туды шукаць сяброўчынага брата: “Гэта была адкрытая пляцоўка, там ні дрэў, нічога не было, не было дзе схавацца. Нам нехта перадаў, што яны на санцапёку, і нікога не выпускаюць, а жанчыны могуць уваходзіць і выходзіць. Мы сабраліся з сяброўкай, посуду не было, мы недзе на пажарышчы чайнік знайшлі і міску, набралі вады і пайшлі. Прыйшлі. Такая плошча, народу – паспрабуй знайсці.

Мінскія вайсковыя брацкія могілкі
Капліца
Маіна Стырнэ

Мы ходзім, глядзім, тут двое мужчын падыходзяць і просяць: дзяўчаткі, дайце нам хоць па глыточку вадзічкі, нам ніхто не прынясе, мы не тутэйшыя. Выявілася, адзін з іх акцёр з нейкага ўкраінскага тэатра, які тут быў на гастролях, а другі – гімнаст Андрэй Чыноў. Ён выступаў у Парку Горкага, без сеткі, на турніку недзе на пяць ці шэсць паверхаў вышынёй. Я хадзіла глядзець, яшчэ да вайны... Мы далі ім напіцца, а яны сквапна п’юць, а мы ж нясём Барысу – і баімся, што яны ўсё вып’юць! У гэты час мужчыны сабраліся цэлай групай і кінуліся да вады – да рэчкі ці канавы. Тут застрачыў кулямёт (я да таго нават не бачыла кулямёты), і ўсе хлынулі назад.

Мяне збілі з ног, я ўпала і страціла прытомнасць. Мяне маглі папросту растаптаць, а гэты Андрэй Чыноў устаў нада мной мосцікам, і ўсе вакол яго каціліся. Калі б не ён, я б там ляпёшкай і засталася”. Маіны Густаўны Стырнэ ўжо няма, а гісторыя засталася. І многа-многа такіх гісторый жывуць побач з намі, на нашых вуліцах, у нашых дамах.

Старонкі з жыцця былой Старажоўкі

топ-услуги
Платежные системы Беларуси