Светлагорск

Край маёй Бярэзіны!
Край маёй Жардзянкі,
Дзе над хатамі буслы,
Дзе пачатак мой узяты.Кут, якому я належу;
Кут, якому я служу,
Дзе з камення бачу вежу,
Для якога і пяю. 18.08. 2019 г. Колас Р.А.
Горад на рацэ Бярэзіна
Светлагорск – даволі невялікі па сваіх памерах горад Гомельскай вобласці. Ён вельмі малады – заснаваны ў 1961 годзе на рацэ Бярэзіна, але на падмурку, які можа паспаборнічаць шмат з якімі іншымі гарадамі. Шацілкі – вось гістарычная назва гэтай мясцовасці. Давайце жа паглыбемся трошкі ў яе гісторыю.


Па выніках археалагічных раскопак, паселішча на месцы сучаснага горада існавала ўжо на працягу VI-VII стагоддзяў. Тут быў знойдзены культурны пласт ранняга Сярэднявечча, з рэчамі гунааварскага тыпу. З XIII стагоддзя, па археалагічных дадзеных, паселішча існуе бесперапынна. Землі сучаснага Светлагорскага раёна ў старажытныя часы засялялі славянскія плямёны дрыгавічоў, якія былі аб’яднаны ў Турава-Пінскае княства. У склад Вялікага Княства Літоўскага тэрыторыя Светлагоршчыны ўвайшла ў XIV стагоддзі ў перыяд княжання Гедыміна.
Назва Шацілкі – патранамічнага паходжання ад прозвішча Шаціла. Паводле пісьмовай крыніцы населены пункт вядомы з 15 ліпеня 1560 года як маёнтак Шацілінскі востраў, у Вялікім Княстве Літоўскім.Як сведчыць дакумент-прывілей Жыгімонта II Аўгуста, выдадзены ў Варшаве, маёнтак пасля папярэдняга ўладальніка Рамана Шацілы, размешчанае на гары, на тракце Горвальскім, на рацэ Бярэзіне ў Рэчыцкім павеце, перадаваўся зямяніну Ждану Манкевічу ў пажыццёвае валоданне з умовай нясення ваеннай службы. У 1566 годзе паселішча ўвайшло ў створаны Рэчыцкі павет Менскага ваяводства ВКЛ.

Востраў, 1560 г.


У 1639 г. Бабруйскае староства адыходзіць у валоданне каралевы Цэцыліі Рэнаты (з роду Габсбургаў), згодна з гэтым быў складзены інвентар Бабруйскага староства. У інвентары было ўсяго 17 падворкаў, большую частку насельніцтва складала шляхта. Каля 1650 г. тут быў заснаваны Рыма-каталіцкі касцёл Узвышэння Святога Крыжа. У 1744 годзе ў спісе каталіцкіх парафій маюцца Шацілкі, у Карпілавіцкай парафіі Бабруйскага дэканата Віленскай дыяцэзіі.
У 1793 г. у выніку II падзелу Рэчы Паспалітай тэрыторыя сучаснай Светлагоршчыны адышла да Расійскай імперыі. Парыцкі казённы двор, які яшчэ зусім нядаўна належаў апошняму каралю польскаму і вялікаму князю Літоўскаму Станіславу Аўгусту Панятоўскаму, 5 красавіка 1797 г. у дзень сваёй каранацыі расійскі імператар Павел і дараваў адміралу Пятру Іванавічу Пушчыну.

Дваранскі род Пушчыных

Гісторыя Шацілак XIX – пачатку ХХ стагоддзяў непарыўна звязана з дваранскім родам Пушчыных. Апальны дзекабрыст Міхаіл Іванавіч Пушчын, сябар Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна з ліцэйскіх гадоў, і яго жонка Марыя Якаўлеўна былі вядомыя сваёй дабрачыннай і асветніцкай дзейнасцю. Дзякуючы іх намаганням 8 верасня 1860 года ў Парычах было адкрыта Жаночае вучылішча духоўнага ведамства (першае на Беларусі навучальная ўстанова падобнага тыпу), якое паспяхова працавала да 1917 г.

МОСТ, ЯКОМУ БОЛЬШ ЗА 100 ГОД
У 1914 годзе праз раку Бярэзіну каля вёсцы Шацілкі быў пабудаваны чыгуначны мост, а ў 1916, з завяршэннем будаўніцтва чыгуначнай лініі Жлобін-Калінкавічы, праз станцыю Шацілкі быў пачаты рух цягнікоў па маршруце Санкт-Пецярбург-Адэса.



Падарожжа па крамах Шацілках
Цікавую гісторыю магчыма прасачыць па крамах Шацілках на пачатку ХХ стагоддзя. У Шацілках крамы ў даваенны час (ды і пасля вайны таксама) называлі па прозвішчах загадчыкаў: Перчыка, Шульмана, Левіна, Ламаскіна і іншых. Крама Шульмана была прамтаварнай: там прадавалася пасцельная і ніжняя бялізна, гатовая верхняя вопратка, матэрыял і тканіна, а таксама ўсё, што было неабходна ў побыце. На фотаздымку магчыма ўбачыць, што дзверы знаходзіцца па цэнтры, з вуліцы, а па абодвум бакам дзверы – вокны, якія зачыняюцца аканіцамі. Такая Архітэктура дамоў на беларускай зямлі была тыпова яўрэйскай. Дамы нагадвалі крамы з вітрынамі. З боку вуліцы, перад домам не было плота і кветніка, як у “беларускай хаты”. Зручнасць было і ў тым, што да ўваходу можна лёгка пад'ехаць на кані, за якой цягнулася фурманка з новым таварам. Яго хутка разгружалі, уносячы ў той самы ўваход-выхад дэфіцыты таго часу. Падобныя пабудовы часцяком станавіліся жылымі для загадчыкаў крамамі і іх сем’яў. Такім чынам, яўрэйскія хаты былі шматфункцыянальнымі.


Светлагорск сёння

Сёння Светлагорск – гэта прамысловы горад, з дзейнічаючымі заводамі па вытворчасці кардону, хімічнага валакна і бялёнай паперы.