Праца па стварэнні навуковай тэрміналогіі і слоўніка беларускай мовы

Хоць афіцыйна Інбелкульт быў арганізаваны ў студзені 1922 г., аднак пачаткам яго зараджэння можна лічыць люты 1921 г., калі на сходзе беларускіх культурных працаўнікоў, скліканым Народным камісарыятам асветы, была выказана прапанова аб утварэнні грамадска-культурнай установы, якая б згуртавала вакол сябе лепшыя сілы беларускага грамадства дзеля культурнага адраджэння краіны. Паколькі на той момант не было магчымасці стварыць паўнавартасны інстытут, дадзеная прапанова знайшла ўвасабленне ў выглядзе Навукова-тэрміналагічнай камісіі, якая пачала працаваць пры Камісарыяце асветы з 10 лютага 1921 г. Мэтай камісіі стала выпрацоўка беларускай навуковай тэрміналогіі для далейшага напісання школьных падручнікаў і выкарыстання ў даследчай працы. 

Сябрамі камісіі былі такія выдатныя дзеячы беларускай навукі і культуры, як Іван Дамінікавіч Луцэвіч (Янка Купала), Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч (Якуб Колас), Язэп Лявонавіч Дыла, Самуіл Яфімавіч Плаўнік (Змітрок Бядуля), матэматыкі Аляксандр Прохаравіч Круталевіч і Канстанцін Мардар’евіч Гадыцкі-Цвірка, хімік Часлаў Іванавіч Родзевіч, мовазнавец Мікалай Якаўлевіч Байкоў. 

Сакратаром Гуманітарнай секцыі камісіі стаў Язэп Юр’евіч Лёсік, мовазнавец, пісьменнік, былы старшыня Рады Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1920-х гг. ён займаўся выкладчыцкай і навуковай дзейнасцю, апублікаваў некалькі падручнікаў па беларускай мове і некалькі прац па беларускай граматыцы, стаў адным з ініцыятараў і актыўных удзельнікаў Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі (1926), праведзенай Інбелкультам. З 1925 г. Лёсік узначальваў Правапісна-тэрміналагічную камісію ў Інбелкульце.

Кіраўніком  Навукова-тэрміналагічнай камісіі быў Сцяпан Міхайлавіч Некрашэвіч, які менавіта і з’яўляўся ініцыятарам заснавання як самой камісіі, так і Інстытута беларускай культуры. Мовазнавец Некрашэвіч займаўся лексікаграфіяй і дыялекталогіяй беларускай мовы, падрыхтаваў разам з Байковым «Беларуска-расійскі слоўнік» (1925) і «Расійска-беларускі слоўнік» (1928), а таксама распачаў працу па складанні першага слоўніка жывой беларускай мовы. У 1922 г. ён стаў першым старшынёй Інбелкульта, з 1927 г. узначальваў Аддзел гуманітарных навук.

З 1925 г. праца па складанні навуковай тэрміналогіі працягнулася ўжо ў асобных падраздзяленнях Інстытута, якія змянялі адзін аднаго ‒ у Правапісна-тэрміналагічнай, Галоўнай тэрміналагічнай камісіях, Інстытуце навуковай мовы.

Да канца 1928 г. Інбелкульт выдаў дзевятнаццаць выпускаў навуковай тэрміналогіі: па матэматыцы, літаратуры, геаграфіі і касмаграфіі, логіцы, псіхалогіі, геалогіі, батаніцы, музычнай тэорыі, лясной гаспадарцы, анатоміі чалавека, юрыспрудэнцыі, сацыялогіі, біялогіі, лінгвістыцы, глебазнаўстве, бухгалтарскай справе, хіміі і сельскай гаспадарцы. Таксама разам з Вайсковай камісіяй пры Інбелкульце быў падрыхтаваны і выдадзены ў 1927 г. «Прыктычны беларускі вайсковы слоўнік».

Праца камісіі па тэрміналогіі стала адным з магістральных напрамкаў дзейнасці Інбелкульта, плённыя вынікі якой актуальныя і запатрабаваныя ў сучаснай Беларусі.