НАН Беларуси в СМИ

13 ноября 1930 года был образован Институт леса Национальной академии наук Беларуси.

Накануне 90-летнего юбилея Национальной академии наук Беларуси кажется, что ничего нового о событиях первого года ее работы рассказать уже невозможно. Однако документы, хранящиеся в Центральном научном архиве НАН Беларуси, дают возможность взглянуть на время становления Академии, воссоздать моменты повседневной жизни ученых в 1929 году и начального этапа развития в целом. Среди вопросов, стоящих тогда перед Академией, важное место занимало пополнение академической библиотеки (Центральной научной библиотеки НАН Беларуси)

Уладзімір Пічэта - гісторык-славіст з сусветным імем, доктар гістарычных навук, адзін з галоўных арганізатараў і першы рэктар Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, адзін з ініцыятараў стварэння Беларускай акадэміі навук і адзін з яе першых акадэмікаў. Творчая спадчына У. пічэты вельмі значная і шматгранная.

1 лістапада спаўняецца 150 гадоў з дня нараджэння Дзмітрыя Іванавіча Даўгялы, беларускага гісторыка, архівіста, археографа, дырэктара бібліятэкі АН Беларусі.

24 чэрвеня, праз два дні пасля нападу на нашу краіну гітлераўскіх войскаў, Якуб Колас з сям'ёй пакідае Мінск. 14 жніўня 1941 года ён прыехаў у Ташкент, куды была пераведзена Акадэмія навук БССР.

Архивное дело — не просто бумажная канцелярщина. Документы подтверждают и опровергают исторические теории, уничтожают репутации и возвращают имена. Так что миссия архивистов невероятно важна. Тем более что в белорусской истории еще столько белых пятен, которые требуют самоотверженной работы ученых. Вот уже более 70 лет ученые ищут рукописный архив из 14 папок, собранный Академией наук Беларуси для первого академического издания произведений Максима Богдановича. Архив исчез во время Великой Отечественной войны. До сих пор не найден и архив Всеволода Игнатовского, первого президента Академии наук БССР.

21 верасня календар чарговы раз нагадвае дату нараджэння слыннага сына Бярэзіншчыны Мікалая Барысевіча. У гэты дзень споўнілася 95 гадоў з дня нараджэння акадэміка з сусветным імём, прэзідэнта АН БССР.

Многие книжные хранилища разделили горькую судьбу Александрийской библиотеки: книги не только столетиями собирали как источник знаний и просвещения, но и уничтожали. Многие белорусские книгосборы, "исчезнув" с нашей земли, часто "всплывали" в землях чужих. Одна из таких коллекций - библиотека Хрептовичей - хранится в Киеве, несмотря на попытки вернуть ее, предпринятые при содействии Инбелкульта, предшественника Академии наук БССР.

За сваю амаль паўвекавую гісторыю просты хлапчук с сялянскай сям’і прайшоў вялікі цярністы і складаны шлях ад звычайнага гарбара да кіраўніка Часовага рабоча-сялянскага ўрада і аўтара Маніфеста аб абвяшчэнні ССРБ. Патрапіўшы ў спіс «ворагаў народа», ён скончыў сваё жыццё ў псіхіятрычнай бальніцы. Сумленнае імя беларускаму паэту і пісьменніку, рэдактару газеты «Савецкая Беларусь» і часопіса «Полымя», дырэктару Дзяржаўнага выдавецтва БССР і Дзяржаўнага архіва БССР, загадчыку Дзяржвыдавецтва, намесніку народнага камісара адукацыі БССР, сябру Інбелкульта, а потым і акадэміку АН БССР, члену ЦВК БССР Дзмітрыю Жылуновічу, альбо Цішку Гартнаму, цалкам вярнулі толькі пасля яго поўнай рэабілітацыі ў 1988 годзе.

135-летний юбилей Александра Лявданского, одного из основателей белорусской археологии, заведующего сектором археологии Инбелкульта мы отмечаем в начале сентября. Кто же такой Александр Лявданский и что о нем известно?

8 сентября 2018 г. столица Республики Беларусь город-герой Минск торжественно отмечает День города. К 950-летию Минска, в сентябре 2017 г., Национальным архивом Республики Беларусь подготовлен фундаментальный научный труд – сборник документов и материалов «Возрожденный из руин. Восстановление и развитие Минска в 1944-1955 гг.»., где через призму архивных документов освещён этот непростой, но в то же время один из ключевых периодов в истории столицы Беларуси. В годы Великой Отечественной войны Минск был практически полностью разрушен. Разграблению подверглись картинная галерея, филармония, Академия наук БССР, Минская библиотека, Белгосуниверситет, театр оперы и балета, множество школ

31 октября 1921 года с лекции по истории начались занятия в первом высшем учебном заведении БССР — Белорусском государственном университете. Его первым ректором стал историк, исследователь и один из основателей славяноведения, академик Академии наук Белорусской ССР Владимир Иванович Пичета.

15 августа 1956 года Институту языкознания Академии наук БССР было присвоено имя Якуба Коласа.

В честь белорусского историка, общественного и политического деятеля, первого Президента Института белорусской культуры, президента Академии наук БССР, директора Института истории АН БССР Всеволода Игнатовского названа небольшая улочка в жилом районе Домбровка.

В прошлом году, 26 февраля 2017 года, умер Юджин Гарфилд - создатель Science Citation Index, по большому счету, и создатель самой наукометрии. В последнее время все чаще звучат несправедливые упреки в его адрес, связанные с использованием импакт-фактора. Еще в 1981 году Гарфилд посетил Минск и принял участие в семинаре, прошедшем в Центральной научной библиотеке АН БССР. Своими воспоминаниями о знакомстве с д-р Гарфилдом делится заведующий сектором научной библиотеки БНТУ Владимир Лазарев.

20 мая Беларускаму дзяржаўнаму эканамічнаму ўніверсітэту спаўняецца 85 гадоў. Багатая гісторыя гэтай установы пачалася ў далёкім ужо 1933 годзе. Менавіта тады на базе эканамічных структур акадэміі навук і БДУ быў адкрыты Інстытут народнай гаспадаркі.

15 мая 1997 года указом Президента Республики Беларусь Академия наук БССР преобразована в Национальную академию наук Беларуси.

8 мая спаўняецца 135 гадоў з дня нараджэння Сцяпана Некрашэвіча, беларускага навукоўцы і грамадскага дзеяча, ініцыятара стварэння іпершага старшыні Інстытута беларускай культуры (цяпер - Нацыянальная акадэмія навук Беларусі), акадэміка АН Беларусі.

В 1990-х белорусские ученые регулярно ездили с экспедициями в пострадавшую от аварии на Чернобыльской АЭС. Так собирали многотысячную коллекцию предметов материальной культуры и народного искусства из отселенных деревень, которая теперь выставляется в Минске. Локомотивом смелой идеи стал Виктор Шматов - он как раз возглавил отдел древнебелорусской культуры в Институте искусствоведения, этнографии и фольклора Академии наук.

В 1935 году Центральный ботанический сад был отделен от Института биологии в самостоятельную единицу при Президиуме АН БССР.

13 лютага адзначаліся 100-я ўгодкі з дня нараджэння Пятра Машэрава. Легендарны партызанскі камандзір Дубняк, які адразу пасля вызвалення Беларусі стаў Героем Савецкага Саюза, прыкладаў усе намаганні для паваеннага аднаўлення свайго роднага краю і дасягнуў заслужаных кар’ерных поспехаў. Пастаянна ўнікаў Пётр Міронавіч і ў справы Акадэміі навук БССР.

Что значит для могилевчан юбилей Могилевской области? Свидетель и яркий участник многих масштабных событий, связанных с городом и областью, бывший председатель Могилевского горисполкома Юрий Георгиевич Степанищевский рассказывает, каким он помнит Могилев. Среди событий, оставивших след в его памяти, - создание научно-исследовательского института физики и физико-технического филиала Академии наук БССР.

В 1922 году был основан Институт белорусской культуры, ныне Национальная академия Беларуси.

У рамках мерапрыемстваў, прысвечаных Дню беларускай навукі, на Дні адчыненых дзвярэй запрашае Музей гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі

Напрыканцы 2017 года, які праходзіў як Год навукі, Міністэрства сувязі і інфармацыі Рэспублікі Беларусь выпусціла ў абарачэнне паштовы блок «Выдатныя вучоныя Беларусі». На блоку змешчаны партрэты першага прэзідэнта Беларускай акадэміі навук гісторыка Усевалада Ігнатоўскага, другога прэзідэнта БАН гісторыка Паўла Горына, сёмага прэзідэнта Акадэміі навук БССР біёлага Васіля Купрэвіча, восьмага прэзідэнта Акадэміі навук БССР фізіка Мікалая Барысевіча. Варта ўзгадаць некаторыя факты іх жыццяпісу.

Праблема адсутнасці спецыялізаванага перыёдыка гісторыкаў Беларусі закраналася не адзін раз, упершыню пытанне аб заснаванні ўласнага перыёдыка беларускімі гісторыкамі было пастаўлена ўжо 18 красавіка 1956 г. Гэта адбылося на партыйным сходзе акадэмічнага Інстытута гісторыі АН БССР.

Что случилось в стране в предыдущие годы Собаки? В 1994 году в Беларусь прилетел президент США Билл Клинтон c супругой. Во вреям визита гость встретился с молодежью в Академии наук.

У 1920-я гады ў Маскве вучылася шмат выхадцаў з Беларусі, якія ехалі ў расійскую сталіцу набываць веды, каб потым аддаць іх на карысць Бацькаўшчыне. У склад беларускага зямляцтва ў Маскве ўваходзіла тады больш за тысячу чалавек, сярод іх і Міхась Лойка — будучы вялікі беларускі эканаміст, географ і матэматык родам з вёскі Ярэмічы Карэліцкага раёна. У 1924 годзе Міхась Лойка быў абраны правадзейным членам Інстытута беларускай культуры ў Мінску. У 1931 годзе ў Беларускай АН быў арганізаваны Інстытут эканомікі. Загадчыкам кафедры эканамічнай геаграфіі ў гэтым інстытуце быў прызначаны Міхась Лойка.

В дни празднования одного из юбилеев академической науки Беларуси прозвучали слова о том, что Национальная академия наук Беларуси является "аккумулированным интеллектом нации". Эти слова - не просто удачная метафора, в них схвачена сама суть того феномена, каким национальная академия наук является в любой стране.

Сегодня здание на улице Володарского, 5, у большинства минчан ассоциируется с театром имени М. Горького. Но так было не всегда. За более чем вековую историю постройка несколько раз меняла свой профиль, а также становилась местом действия важных для всей страны событий. В этом здании прошло и учредительное собрание Академии наук БССР.

Очерк члена-корреспондента НАН Беларуси А. Н. Данилова посвящен выдающемуся отечественному ученому Леониду Михайловичу Сущене, который с 1992 по 1997 год возглавлял Национальную академию наук Беларуси. Автор рассказывает о той значительной роли, которую сыграл Л. М. Сущеня в развитии белорусской науки и самой Академии, приводит интересные факты из биографии ученого.

Сярэдзіна 1920-х для інтэлігенцыі БССР стала часам аптымістычных спадзеваў. Развіццё нацыянальнай культуры, навукі, асветы, адносная свабода думак і творчых хістанняў. Газета "Звязда", у якой парцаваў Алесь Карачун, цалкам перайшла на беларускую мову. Але мала хто тады разумеў, што гэта адно зацішша перад бурай. Пачынаючы з лютага 1930 года органамі ОГПУ была арыштаваная вялікая група работнікаў асветы, дзеячаў культуры і прадстаўнікоў Акадэміі навук БССР. Па гэтай справе пайшоў і калега Карачуна Павел Жаўрыд. Алесь Карачун вельмі перажываў арышт свайго таварыша і, хутчэй за ўсё, ужо тады прадчуваў свой незайздросны лес.

45 лет назад, 7 сентября 1972 года, при Белорусском политехническом институте был основан НИИ порошковой металлургии.

Пра што пісала абласная газета ў 1960-я - пачатак 1970-х гадоў? У той час адбываліся значныя працоўныя і спартыўныя перамогі, адзначаліся знамянальныя даты. 17 жніўня 1967 года адбылося ўрачыстае пасяджэнне ў гонар 450-годдзя беларускага кнігадрукавання з удзелам кіраўніцтва Віцебска, прадстаўнікоў Акадэміі навук БССР, Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў БССР па друку, грамадскасці. З дакладам выступіў дырэктар Інстытута літаратуры АН БССР В. Барысенка.

22 жніўня спаўняецца 115 гадоў з дня нараджэння наркама асветы БССР Еўдакіі Уралавай. Гэтую постаць гісторыкі ацэньваюць супярэчліва, але менавіта яна ў цяжкія ваенныя гады здолела зберагчы патэнцыял нашай адукацыі, навукі і культуры, дбала аб аднаўленні ў эвакуацыі дзейнасці БДУ і Акадэміі навук БССР.

Аддзел генеалогіі, геральдыкі і нумізматыкі быў створаны ў 2016 г. у выніку аптымізацыі і рэарганізацыі структуры Інстытута гісторыі НАН Беларусі на базе аддзела спецыяльных гістарычных навук і інфармацыйна-аналітычнай работы. Гісторыя стварэння і працы аддзела яшчэ раз паказвае, што так званыя спецыяльныя гістарычныя навукі пераходзяць ад выканання дапаможных функцый да цалкам самастойнага вывучэння многіх важных праблем гісторыі.

28 чэрвеня спаўняецца 83 гады з дня нараджэння Віталя Антонавіча Талкачова, беларускага вучонага, акадэміка НАН Беларусі.Таксама 60 год таму створаны Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі.

В год 500-летия белорусского книгопечатания корреспонденты решили исследовать одну из наиболее интересных страниц нашей литературной истории – что читали бойцы во время войны и как в то время творили поэты и прозаики? Белорусские писатели оказались на разных дорогах отступлений и полях сражений. Янка Купала, например, оказался в Казани, в пригородном Печище над Волгой, а Якуб Колас — в далеком Ташкенте, куда была переведена Академия наук БССР. Наиболее интересными фактами поделилась заведующая отделом письменных и изобразительных источников Белорусского государственного музея истории Великой Отечественной войны Галина Павловская.

Палявыя этнаграфічныя даследванні з 1930-х гг. праводзіліся секцыяй этнаграфіі Інстытута гісторыі АН БССР. Тэматыка палявых працаў прыкметна пашырылася пасля стварэння ў 1957 г. Інстытута мавазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР.

Вядомы этнограф, фалькларыст, мемуарыст... Усё гэта пра бацьку класіка беларускай літаратуры Максіма Багдановіча. Адам Ягоравіч Багдановіч нарадзіўся ў сям’і дваровых сялян. Але дзякуючы здольнасцям, талентам і настойлівасці змог атрымаць адукацыю і прафесію. Справай усяго свайго жыцця Адам Ягоравіч называў працу «Мова зямлі. Насельніцтва Верхняга Паволжа, Акі і Камы. Этналагічны нарыс па дадзеных вода-рачной наменклатуры і іншых матэрыялах». Аднак пры жыцці аўтара кніга так і не была апублікавана, хаця здзяйсняліся многія спробы, а праца трапляла на рэцэнзаванне да розных навукоўцаў. На пачатку 1930-х гг. А. Багдановіч дасылаў рукапіс і ў АН БССР.