Янка Маўр – беларускі пісьменнік, аўтар апавяданняў, аповесцяў і раманаў для дзяцей і моладзі, перакладчык і драматург.

Янка Маўр нарадзіўся ў 1883 годзе ў Лібаве (цяпер Ліепая, Латвія), у сям’і адстаўнога салдата, выхадца з беззямельных сялян, які працаваў на фабрыцы. Бацька памёр рана, і пяцігадовы Янка разам з маці, Наталляй Іванаўнай, пераехалі ў яе родную вёску Лебанішкі, якая згубілася ў глушы лясоў на мяжы Літвы і Беларусі.

Затым рушыла ўслед навучанне ў рамеснай вучэльні, досвед якога, як і ўсё ранняе жыццё Янкі Маўра, быў дэталёва апісаны ім самім у аўтабіяграфічнай аповесці «Шлях з цемры». Гэты твор з’яўляецца каштоўнай крыніцай інфармацыі пра яго дзяцінства і юнацтва, якая дазваляе пранікнуць у свет яго перажыванняў і зразумець фарміраванне асобы пісьменніка. Гэта аповесць –не проста хроніка падзей, а глыбокае даследаванне складанай сацыяльнай і духоўнай рэальнасці таго часу. Яна апавядае пра яго раннія ўражанні, пра сустрэчу са светам, поўным кантрастаў, пра першыя спробы пазнання жыцця і сябе.

Шлях да адукацыі Янкі Маўра працягваўся ў Панявежскай настаўніцкай семінарыі, куды ён паступіў у 1899 годзе. Аднак, яго неўтаймоўны дух і імкненне да праўды прывялі да канфлікту з рэлігійнымі догмамі, што скончылася выключэннем з семінарыі за «сумненні ў рэлігіі». Гэта падзея, з аднаго боку, стала трагедыяй, якая пазбавіла яго магчымасці скончыць адукацыю традыцыйным шляхам, але з другога – адкрыла шлях да самаадукацыі і развіцця незалежнага мыслення. Перыяд змушанай самастойнасці загартаваў яго характар ​​і ўмацаваў імкненне да ведаў. Зарабляючы прыватнымі ўрокамі, Янка Маўр нястомна займаўся самаадукацыяй, завяршыўшы навучанне экстэрнам у 1903 годзе. У 1911 годзе яму ўдалося атрымаць стабільную працу настаўніка ў Мінскай прыватнай гандлёвай школе.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года Янка Маўр працягнуў сваю педагагічную дзейнасць у мінскіх школах, выкладаючы гісторыю і геаграфію. Яго педагагічны досвед стаў бясцэннай асновай для яго будучай літаратурнай творчасці. Шматгадовы досвед зносін з дзецьмі і юнацтвам дазволіў яму глыбока разумець псіхалогію сваіх чытачоў.

З 1930 года Янка Маўр поўнасцю прысвяціў сябе літаратуры, працаваў у Дзяржаўным выдавецтве Беларусі. Яго першая аповесць «Чалавек ідзе» (1927), прысвечаная жыццю першабытных людзей, першапачаткова задумвалася як навучальны дапаможнік, але поспех у чытачоў паказаў, што яго талент распасціраецца далёка за рамкі простай дыдактыкі.

Пачатак 1930-х гадоў адзначылася выхадам адразу двух займальных аповесцяў, якія пераносяць чытача ў экзатычныя далечыні: «У краіне райскай птушкі» і «Сын вады», апублікаваных у 1928 годзе. Гэтыя творы, поўныя захапляльных прыгод і маляўнічых апісанняў чужых краін, заклалі аснову для будучага поспеху аўтара ў жанры прыгодніцкай літаратуры.

Не меншай папулярнасцю ў юных чытачоў карысталіся аповесці Янкі Маўра, прысвечаныя прыгодам дзяцей і падлеткаў. Узорам прыгодніцкай літаратуры для юнацтва. Аповесць «Таварыства Ваяўнічых Тэхнікаў» (1934 год), наадварот, з лёгкім гумарам апісвае паўсядзённыя школьныя будні, малюючы пацешныя і вядомыя выявы, блізкія і зразумелыя кожнаму дзіцяці. А на «Палескіх рабінзонах» вырасла не адно пакаленне, і кніга працягвае выхоўваць любоў да прыроды, вучыць смеласці і знаходлівасці.

Янка Маўр не абмяжоўваўся толькі рэалістычнай прозай. Ён быў адным з першапраходцаў беларускай фантастыкі, яе можна аднесці да так званай «фантастыкі бліжняга прыцэла». Найбольш вядомым навукова-фантастычным творам Янкі Маўра з’яўляецца аповесць «Фантамабіль прафесара Цылякоўскага» (1955 год).

У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі захоўваюцца працы Янкі Маўра. Замовіць іх можна ва ўніверсальнай чытальнай зале, а таксама ў чытальнай зале рэдкай кнігі і рукапісаў.

Матэрыял падрыхтаваны Купцовай М.С.