Колькі ўжо напісана аб вайне на мностве моў свету, але нягледзячы на тое, што пісаць становіцца ўсё цяжэй, з’яўляюцца ўсё новыя творы, што часам радуюць, а часам і ўражваюць чытача сваёй праўдай і глыбінёй. І тут няма межаў, магчымасці гэтай тэмы бясконцыя.

B. Быкаў

Васіль Уладзіміравіч Быкаў – народны пісьменнік Беларусі, выдатны празаік і бліскучы публіцыст. Ён належыць да кола пісьменнікаў – удзельнікаў вайны, стваральнікаў славутай «лейтэнантскай прозы», якія прыйшлі ў літаратуру на пачатку 1960-х гадоў.

Разам з іншымі пісьменнікамі-франтавікамі – Віктарам Астаф’евым, Рыгорам Бакланавым, Юрыем Бондаравым, Барысам Васільевым, Віктарам Някрасавым і іншымі, Bасілю Быкаву было наканавана стаць заснавальнікам новай літаратуры пра вайну, якая будзе выпрабавана часам і стане ўзорнай як для сучаснікаў пісьменніка, так і для наступных пакаленняў літаратараў.

Літаратурны шлях пісьменніка пачалася ў Бычках – невялікай беларускай вёскі Віцебскай вобласці, дзе ён нарадзіўся 19 чэрвеня 1924 года. Бацькамі хлопчыка былі простыя сяляне, у сям’і якіх акрамя Васіля падрастала яшчэ трое дзяцей. 

А свой ужо воінскі шлях Васіль Уладзіміравіч пачаў у 1942 годзе. На палях баёў за Быкавым замацавалася рэпутацыя смелага, мужнага байца. Ён адважна змагаўся за свабоду Крывога Рога, Знаменка і Александрыі. У 1944 годзе Васіль Уладзіміравіч ледзь не загінуў у баях. Родным нават паспелі адправіць пахаванку, а на севярынаўскім абеліску памяці загінуўшых паказалі і яго імя. Але лейтэнант Быкаў тады выжыў і, правёўшы некалькі месяцаў у шпіталях, вярнуўся на фронт, удзельнічаў у баях у Румыніі, Венгрыі, Балгарыі, сустрэўшы Дзень Перамогі ў Аўстрыі. З 1947 года, пасля дэмабілізацыі, майстар пяра жыў у горадзе Гродна.  Васіль Уладзіміравіч пачаў друкавацца, паралельна працуючы ў розных майстэрнях і ў рэдакцыі мясцовай газеты.

Шчыры, адкрыты і глыбока крытычны голас Васіля Быкава ўпершыню прагучаў на старонках аповесці «Жураўліны крык» у 1959 г., калі распрацоўка набалелых і актуальных пытанняў, звязаных з Вялікай Айчыннай вайной, патрабавала новых падыходаў. Літаратуры 40–50-х гг. ХХ ст. было ўласціва рабіць акцэнт непасрэдна на подзвігу, што ў часы панавання «тэорыі бесканфліктнасці» стварала не столькі рэалістычны, колькі кніжны вобраз чалавека, а гераічнасць і трагедыя чалавека былі аднабаковымі і катэгарычнымі. 

Для Васіля Уладзіміравіча, які сам прайшоў па крывавых франтавых дарогах і зведаў суровую ваенную рэчаіснасць, паводзіны і пачуцці чалавека на вайне паўставалі больш спрэчнымі, прасякнутымі глыбокай эмацыянальнасцю і псіхалагізмам. Пісьменнік моцна адчуваў сваю асабістую адказнасць перад фізічнай і маральнай трагедыяй чалавечага духу, асэнсаваць якую было магчыма толькі праз пераадоленне агульнапрынятых стэрэатыпаў савецкай пасляваеннай прозы.

Вытокі трагічнага канфлікту пісьменнік знаходзіць у выключных абставінах, экстрэмальных сітуацыях ці пераломных момантах для чалавека. Менавіта таму ў творчасці В. Быкава і іншых пісьменнікаў-шасцідзясятнікаў пачынае назірацца адыход ад празмернай гераізацыі і ідэалізацыі баявых дзеянняў і пераход да разнастайнасці маральных і фізічных канфліктаў, мастацкага асэнсавання матываў паводзін і вымярэння сапраўднай глыбіні трагедыі чалавека, які добраахвотна ці не па сваёй волі апынуўся на вайне.

У 1961 г. выходзіць у свет аповесць «Трэцяя ракета», якая прынесла пісьменніку прызнанне і славу, а ў 1982 г. Васіль Быкаў становіцца аўтарам аповесці «Знак бяды», якая стала значным укладам у літаратуру. За гэты твор пісьменнік быў узнагароджаны прэстыжнай Ленінскай прэміяй. Сярод яго лепшых аповесцяў – «Сотнікаў», «Альпійская балада», «Абеліск», «Дажыць да світання», «Воўчая зграя». Большая частка твораў Васіля Быкава напісаная на беларускай мове і перакладзеная на рускую мову асабіста аўтарам.

Таленавітыя і шчырыя творы Васіля Уладзіміравіча былі экранізаваны ў амаль дваццаці кіно і тэлефільмах. Велізарнай папулярнасцю гледачоў карысталіся фільмы, знятыя па аднайменным аповесцях «Трэцяя ракета», «Альпійская балада», 3-х серыйны фільм «Доўгія вёрсты вайны» і іншыя. Па «Альпійскай баладзе» кампазітарам Яўгенам Глебавым быў створаны балет, а на музыку Генріха Вагнера па сюжэце творы «Ваўчыная зграя»  была напісана опера.

У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі знаходзяцца асобнікі кніг Васіля Быкава. Асобную ўвагу прыцягваюць пераклады апавяданняў Васіля Быкава на мовы свету, а таксама ўспаміны, лісты, інтэрв’ю, якія адлюстроўваюць яго ўзаемаадносіны з сябрамі, блізкімі і калегамі.