Сапраўдным паэтычным святам стаў 125‑ы дзень нараджэння Максіма Багдановіча ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі. 9 снежня тут адкрыўся літаратурна-музычны салон «Я хацеў бы спаткацца з вамі...».

У госці былі запрошаны вучні 5‑х і 7‑х класаў, для іх была падрыхтавана цікавая праграма, а юныя чытачы ў сваю чаргу падрыхтавалі вершы Максіма Багдановіча, якія і дэкламавалі ў ходзе імпрэзы.

Урачыстае адкрыццё літаратурна-музычнага салона пачалося з музыкі. У выкананні таленавітых маладых вучоных і спецыялістаў Міхаіла Завадскага (Інстытут філасофіі НАН Беларусі) і Кацярыны Пракапчук (ЦНБ НАН Беларусі) прагучалі песні на словы Максіма Багдановіча.

Загадчыца аддзела абслугоўвання чытачоў Ніна Рыгораўна Шабаліна пазнаёміла прысутных з найбольш цікавымі экспанатамі кніжнай выставы «Вянок» паэта: да 125-годдзя з дня нараджэння Максіма Багдановіча», на якой дэманстраваліся як першыя публікацыі ў штотыднёвай газеце «Наша Ніва», першая і адзіная прыжыццёвая кніжка «Вянок», так і наступныя перавыданні твораў да сучасных дзён.

І дзеці, і дарослыя з цікаўнасцю слухалі гісторыю выдання кнігі, якая пабачыла свет у 1913 годзе дзякуючы Вацлаву Ластоўскаму, які размясціў на вокладцы малюнак аднаго школьніка, імя якога засталося невядомым. Гэты малюнак, падабенства вянка, наштурхнуў выдаўца на думку зрабіць яго назвай зборніка. Н.Г. Шабаліна падзялілася і іншымі цікавымі фактамі нараджэння «Вянка». У сваім расказе пра Максіма Багдановіча яна падрабязна спынілася на апошнім прыездзе паэта ў Мінск восенню 1916 годзе.

Вялікая колькасць выданняў на выставе была прысвечана літаратурнай крытыцы творчасці Максіма Багдановіча і матэрыялам да яго біяграфіі : успамінам бацькі, сяброў і знаёмых, калег па пяру, даследчыкаў яго дзейнасці, якія прыадкрылі для нас таямніцу жыцця Максіма.

Прапануем азнаёміцца з юбілейнымі буклетамі:

• «Вянок» паэта. Ч. 1: творы і пераклады
• «Вянок» паэта» Ч. 2: літаратура аб жыцці і творчасці

Выступы чытальнікаў былі шчырымі і кранальнымі. Удзячная публіка ўзнагароджвала кожнага з іх апладысментамі. У гэты дзень ніхто з удзельнікаў святочнай імпрэзы не застаўся без падарунка на памяць.

Азнаёміцца з багатай бібліятэкай Адама Багдановіча, якая беражліва захоўваецца ў фондах ЦНБ НАН Беларусі, маленькую публіку запрасілі ў аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў. Акрамя таго ім пашчасціла ўбачыць некаторыя асобнікі дзіўных старадаўніх выданняў. У асяроддзі гэтых кніжных рарытэтаў час нібы паварочваецца назад, і можна бясконца слухаць апавяданні навуковага супрацоўніка Алены Пятроўны Дзенісенка, якія накіроўваюць у далёкае мінулае. І так прыемна назіраць з боку за дапытлівымі маленькімі чытачамі, якія засыпаюць пытаннямі расказчыка і не застаюцца абыякавымі да свету пазнання.

А потым школьнікаў чакалі ў імправізаванай кіназале, дзе паказалі фільм «Вечны юны, як наша зямля», прысвечаны Максіму Багдановічу. Супрацоўнікі бібліятэкі, ствараючы фільм, больш разлічвалі на дарослую аўдыторыю. Але ён стаў зразумелы і дзецям, якія пранікліся лірычным зместам, глядзелі з цікавасцю і ўвагай.

Развітваючыся, юныя прыхільнікі таленту творчасці Максіма Багдановіча абяцалі прыйсці ў бібліятэку яшчэ не раз.

І мы “хацелі б спаткацца з вамі”. Да сустрэчы, нашы маленькія чытачы!

Унікальнае выданне “Лінгвістычны мікраатлас Тураўшчыны” было прэзентавана 24 лістапада ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа Нацыянальнай акадэмміі навук Беларусі.

Тураў і Тураўшчына займаюць выключнае месца ў гісторыі нашай краіны. Гэта старажытныя плямёны дрыгавічоў, гэта ўсім вядомыя крыжы, гэта Кірыла Тураўскі, гэта культурны цэнтр, упісаны залатымі літарамі ў гісторыю Беларусі.

Палессе неаднаразова станавілася аб’ектам для даследаванняў вучоных, аднак матэрыял, які пакладзены ў аснову выдадзенай кнігі, ахоплівае менавіта адзін з найбольш старажытных рэгіёнаў – Тураўскую зямлю.

Выданне змяшчае ўнікальнае моўнае багацце, сабранае ў населеных пунктах культурна-гістарычнага і прыродна-геаграфічнага рэгіёна Тураўшчыны, і яго праекцыю на картах мікраатласа. Цэнтральнае становішча Тураўшчыны ў межах Беларускага Палесся дазволіла прасачыць яго сувязь з іншымі дыялектнымі зонамі.

Як падкрэсліў першы намеснік дырэктара па навуковай рабоце Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Аляксандр Аляксандравіч Лукашанец, гэта яшчэ адзін уклад у скарбонку нацыянальнай беларускай культуры, багацце, без якога мы не можам прэтэндаваць на дастойнае месца ў свеце.

Гістарычна склалася так, что спадчына знікае і адных намаганняў вучоных недастаткова. Неабходна падтрымка дзяржавы, мясцовых органаў кіравання. Падчас экспедыцыі на Тураўшчыне такая дапамога навукоўцам была аказана. На мерапрыемстве прысутнічаў прадстаўнік мясцовых органаў улады, намеснік старшыні жыткавіцкага райвыканкама Леанід Міхайлавіч Валатоўскі. Ён адзначыў, што жыткавіцкая зямля вельмі багатая, і на сённяшні дзень задача органаў улады – прыкладаць усялякія намаганні для захавання спадчыны Тураўшчыны, а таксама развіцця яе эканомікі. Неабходна рабіць усё дзеля таго, каб людзі, наведаўшы палескія абшары, зноўку жадалі вярнуцца на гэтыя выдатныя мясціны. Не абышоў увагай Леанід Міхайлавіч і той важны факт, што выданне выйшла ў Год культуры. Ён выразіў удзячнасць аўтарам працы і запрасіў навукоўцаў да далейшага супрацоўніцтва.

Цікава было паслухаць аўтарскі калектыў, які шмат гадоў працаваў над кнігай. Магчымасць наведаць мерапрыемста, прысвечанае выданню каштоўнай працы, на жаль, была не ва ўсіх укладальнікаў. Перад публікай выступілі Генадзь Апанасавіч Цыхун, Фёдар Данілавіч Клімчук і Тамара Мікалаеўна Трухан.

“Чаму мы спыніліся на гэтай тэрыторыі? Таму што гэта адзін з асяродкаў, дзе пачынае фарміравацца наша гістарычная супольнасць. Адсюль фактычна распаўсюджваецца славянства. Гэта ўнікальны выпадак, калі мы можам назіраць прасоўванне моўнага фронту”, – адзначыў Генадзь Апанасавіч Цыхун.

Тамара Мікалаеўна Трухан падзялілася ўспамінамі пра той час, калі Фёдар Данілавіч Клімчук упершыню прапанаваў ёй быць удзельнікам экспедыцыі – пачынальнік ідэі пошуку матэрыялаў для кнігі: “Мяне ўразіў ландшафт, раскіданыя дубы, рака Прыпяць з цудоўнымі берагамі, а лексіка народа – сапраўдная экзотыка. Матэрыялы, прадстаўленыя у выданні, з’яўляюцца змястоўнай крыніцай звестак для напісання дысертацый, дыпломных, курсавых і іншых прац”.

У сваю чаргу, Фёдар Данілавіч Клімчук пазнаёміў прысутных з матэрыялам, над якім давялося працаваць менавіта яму. Шмат часу ён патраціў на складванне легенд, на тлумачанне рысак і значкоў, кожныя з якіх валодаюць пэўным значэннем у мове.

Сакратар грамадскага аб’яднання “Тураўскае навукова-асветніцкае таварыства” Мікалай Аляксеевіч Саскевіч падарыў аўтарскаму калектыву і намесніку старшыні жыткавіцкага райвыканкама выданне, якое таксама датычыцца гістарычна багатай мясцовасці ўсходне-палесскага краю, – “Сведения о Селе Погост в имении Туров Мозырского уезда”.

Цёплыя словы ўдзячнасці ў адрас укладальнікаў прагучалі ад беларускага мовазнаўца Веранікі Мікалаеўны Курцовай. Яна заклікала ўсіх, хто цікавіцца Тураўшчынай, працягваць даследаванне яшчэ не да канца вывучанай прасторы.

Змястоўным было выступленне Дзмітрыя Васільевіча Дзятко, загадчыка кафедры беларускага мовазнаўства Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка. Ён падкрэсліў неабходнасць існавання падобных выданняў дзеля адукацыйнай сферы і важнасць таго, што калектыў лінгвістаў змог спрацавацца і дасягнуць высокіх вынікаў сваіх даследаванняў.

Да мерапрыемства таксама была падрыхтавана выстава «Кніжная экспедыцыя па Палескаму краю. Тураўшчына». Гэты самабытны край заўседы вабіў да сябе падарожнікаў, паэтаў, вучоных-этнографаў, лінгвістаў. На выставе дэманстраваліся найбольш цікавыя працы, у якіх адлюстравана гісторыя народнай культуры Ўсходняга Палесся. Сярод іх даследаванні такіх знакамітых вучоных як А. Сержпутоўскі, К. Машынскі, Ч. Пяткевіч. Сучасныя выданні былі прадстаўлены атласамі, зборнікамі навуковых прац, матэрыяламі канферэнцый, калектыўнымі і аўтарскімі манаграфіямі. Частка выданняў была прысвечана гісторыі старажытнага горада Турава.

21 октября в Центральной научной библиотеке имени Якуба Коласа НАН Беларуси состоялась презентация фундаментального двухтомного издания «Полоцкие грамоты XIII – начала XVI в». Колоссальную работу по подготовке ценного наследия провели российские и белорусские учёные, представители Института славяноведения Российской академии наук (РАН), Института российской истории РАН, Центральной научной библиотеки НАН Беларуси, Института истории НАН Беларуси, Исторического факультета Белорусского государственного университета, Российского государственного архива древних актов.

Издание представляет собой сборник древнейших документов по истории Полоцкой земли 1263–1511 гг. – договоров о взаимоотношениях между Полоцком и Ригой, переписки властей и рядовых жителей этих городов, властей Тевтонского ордена, документов великих князей литовских и их канцелярии, посланий полоцких епископов. Представленные в публикации памятники письменной культуры освещают широкий круг вопросов экономики, политики, общественной жизни, культурных, в том числе и межконфессиональных связей, и являются ярким свидетелем многовекового опыта взаимодействия полочан с их соседями.

В издании размещены многочисленные репродукции грамот, их водяных знаков и печатей.

Стены информационно-выставочного центра в день презентации встречали большое количество гостей, включающих учёных, студентов, преподавателей, представителей СМИ и неравнодушных к историческому прошлому посетителей. Ведь значимость данного издания, многолетний кропотливый труд, действительно оправдывает себя. В этом можно было убедиться, не только перелистывая богатые историей страницы книг, но и слушая выступления самих авторов.

Почётное место составителей в этот день занимали кандидат исторических наук, директор Центральной научной библиотеки НАН Беларуси Александр Иванович Груша, кандидат исторических наук, заведующих отделом истории Беларуси Средних веков и начала Нового времени Института истории НАН Беларуси Василий Алексеевич Воронин и кандидат исторических наук, научный сотрудник центра по истории древней Руси Института российской истории Российской академии наук Сергей Владимирович Полехов.

В начале своего выступления Александр Иванович Груша отметил, что Полоцк является богатым для исследования объектом, он неисчерпан, и сегодня интерес к нему сохраняется и даже усиливается со стороны как отечественных, так и зарубежных историков. Об этом свидетельствует приобщение к данной работе большой группы исследователей. Безусловно, на подобные свершения авторов должно подталкивать вдохновение, которое они черпают в первую очередь из осознания полезности своего труда для блага науки и общественности. Это также было отмечено автором. 

В рамках презентации состоялось открытие выставки «А Полтескъ теж есть, хвалячи Бога, место словутное...», которая включала в себя документы XVII – начала ХХ вв., а также труды историков XIX – начала ХХ вв. и достижения современной белорусской и зарубежной историографии.

Научным сотрудником отдела редких книг и рукописей Еленой Денисенко были продемонстрированы уникальные редкие материалы из рукописного фонда «Коллекция» (торговые, земельные, судебные), а также ранняя книга – переводное издание 1698 г. об Иване Грозном, взявшим Полоцк. Был представлен сборник эпиграмм (1763 г. изд.) – конволют – одна часть которого посвящение в стихах Магдалине Сапега (урожденной Любомирской), супруге Полоцкого воеводы Александра, известной меценатке. На выставке также демонстрировался первый иллюстрированный литературно-научный журнал на территории современной Беларуси «Miesięcznik Połocki», в котором размещены анонимные публикации по истории Полоцка.

Среди представленных материалов значимое место отводилось мемуарам, очеркам, словарям, учебникам из типографии Полоцкого иезуитского коллегиума и другим ценным и редким документам, так или иначе связанных с историей Полоцка.

Кандидат исторических наук, директор института истории Вячеслав Викторович Данилович подчеркнул, что в последние годы белорусскими учёными проделаны значительные шаги вперёд в исследовательских процессах. Презентуемые издания он назвал значимым трудом, которым наука России и Беларуси имеет основания гордиться.

В свою очередь, Василий Алексеевич Воронин, один из авторов книги, в своем выступлении отметил, что при подготовке данного издания «шмат коп’яў было зламана». О горячих дискуссиях упоминал и Александр Иванович Груша, что в очередной раз подчеркивает ответственность авторов при подходе к процессу создания двухтомника. Учёные делились некоторыми выводами на основе своих исследований и акцентировали внимание на особенностях характера жителей Полоцких земель исследуемого периода, подчеркивая их патриотизм, равноправное отношение к окружающим.

Сергей Владимирович Полехов озвучил те вопросы, которые ему как автору задают наиболее часто. Так как презентуемые книги являются переизданными, многих интересует: «А что здесь нового?». На это составитель даёт свой ответ: «Новых документов около 12-ти. И это далеко не так мало, как кажется на первый взгляд. Удалось уточнить очень многие детали, более подробно описать ряд документов». Он, как и его коллеги, также отметил большую поддержку при работе со стороны зарубежных государств.

Наиболее заинтересованные зрители обогатили формат мероприятия вопросами. Гостей интересовал тираж издания, почему книга издана не на белорусском языке и какая перспектива нахождения новых полоцких грамот. А некоторым было любопытно, какое сенсационное открытие сделал лично для себя каждый автор. На эти и другие вопросы были получены конкретные и в то же время интересные ответы.

Книги по праву вызвали интерес у публики. Об этом свидетельствовали и увлечённые беседы с авторами по окончании презентации, и внимательное изучение содержания презентуемого двухтомника.

Торжественное мероприятие по случаю получения в дар книг от Академической библиотеки Латвийского Университета состоялось 7 сентября 2016 года в Центральной научной библиотеке имени Якуба Коласа НАН Беларуси.

С визитом на праздничную церемонию в ЦНБ НАН Беларуси прибыл Чрезвычайный и Полномочный посол Латвийской Республики в Республике Беларусь господин Мартиньш Вирсис.

В своём выступлении он отметил, что обмен такими культурными ценностями как книги – важная часть двухсторонних отношений Беларуси и Латвии. «Я с удовольствием вижу здесь книги, которые касаются исторической части моей страны» – подчеркнул Посол. Будучи историком по специальности, Мартиньш Вирсис некоторое время сам преподавал в Латвийском университете. Кроме того, он обратил внимание, что среди многообразия полученных в дар изданий, представленных на выставке, находится книга, соавтором которой является его супруга, что, в свою очередь, отразилось на степени значимости данного мероприятия и для него лично.

Директор Центральной научной библиотеки имени Якуба Коласа НАН Беларуси Александр Иванович Груша выразил слова благодарности за осуществление передачи ценностей Академической библиотеке, Посольству Латвийской Республики в Республике Беларусь и Послу лично. Как отметил Александр Иванович, данные издания будут востребованы не только сотрудниками Национальной академии наук Беларуси, но и широким спектром учёных нашей страны.

Контакты между Академической библиотекой Латвийского Университета и ЦНБ НАН Беларуси осуществляются на протяжении уже многих лет. Во время своего выступления Александр Иванович обратил внимание гостей на видеоряд, где были представлены фотографии коллег нашей библиотеки во время визита в Академическую библиотеку Латвийского Университета и встречи с ее директором – Вентой Коцере. Кроме того, директор провёл краткий экскурс в далёкое историческое прошлое, объединяющее Беларусь и Латвию, что, по его словам, является хорошим поводом для уплотнения данной связи и в нынешнее время.

В рамках мероприятия состоялась презентация выставки «Беларусь – Латвия: диалог двух культур», на которой были представлены издания, полученные в дар, а также книги и периодические издания из фондов ЦНБ НАН Беларуси.

Заведующая сектором обслуживания отдела редких книг и рукописей Надежда Слука ознакомила всех присутствующих с экспозицией. Публике были представлены как современные издания, так и комплекс документов белорусской печати межвоенного периода, среди которых – самый ранний журнал, датирующийся 1920‑м годом, «На чужыне». Достойное место среди экспонатов выставки занимали уникальные небольшие журналы, изданные школьниками Люцинской гимназии в 1923‑м году, работы Сергея Сахарова, Константина Езовитова и другие редкие издания.

По окончании торжественной церемонии открытия выставки гости посетили мемориальный кабинет Петра Глебки, где заведующий отделом редких книг и рукописей Александр Викторович Стефанович продемонстрировал уникальные издания, хранящиеся в библиотеке.

Внимание Мартиньша Вирсиса привлекла одна из старейших книг, датированная 1493 г., – «Книга хроник» («Нюрнбергская хроника») Хартмана Шеделя (Hartmann Schedel. «Liber cronicarum». Nürnberg, 1493).

Интерес у господина Посла вызвали также документы 20–30‑х годов прошлого столетия из рукописного фонда отдела, в частности, из личных архивов общественно-политических и культурных деятелей В. Пигулевского и С. Сахарова.

Мероприятие по случаю получения в дар книг с участием представителей Посольства Латвийской Республики даёт надежды на развитие дальнейших прочных отношений, способствующих укреплению дружественных культурных связей не только библиотек, но и двух государств в целом.

8 июня 2016 г. в Центральной научной библиотеке имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси прошло мероприятие “Малітва за Бацькаўшчыну”, посвященное презентации книги “Кузьма Чорны. Чалавек – гэта цэлы свет” (Мінск, 2016). Издание вышло в издательстве “Мастацкая літаратура” в серии “Жыццё знакамітых людзей Беларусі”, составитель Галина Шаблинская.

К мероприятию сотрудниками отдела редких книг и рукописей ЦНБ НАН Беларуси и Государственного музея истории белорусской литературы была подготовлена выставка “Кузьма Чорны. Маштабнасць прозы і талент чалавечнасці”.

В презентации приняли участие пресс-секретарь НАН Беларуси Н.А. Марцелева, заместитель директора Института литературоведения имени Янки Купалы Центра исследования белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси Е.А. Городницкий, ученый секретарь Института языкознания имени Якуба Коласа Центра исследования белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси О.В. Мицкевич, литературовед, член-корреспондент НАН Беларуси, доктор филологических наук, профессор С.С. Лавшук, академик, член-корреспондент, доктор физико-математических наук А.П. Войтович, член-корреспондент НАН Беларуси, доктор филологических наук М.И. Мушинский, доктор филологических наук, заведующий отделом теории и истории литературы Института литературоведения имени Янки Купалы Центра исследования белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси М.А. Тычина, доктор исторических наук, профессор кафедры социально-гуманитарных дисциплин Белорусского государственного педагогического университета имени Максима Танка Э.Г. Иоффе, кандидат филологических наук, доцент кафедры истории белорусской литературы Белорусского государственного университета И.Э. Богданович, литературовед, переводчик, кандидат филологических наук, доцент Белорусского государственного университета А.Л. Воробей, литературовед, писатель, драматург, кандидат филологических наук П.В. Васюченко, директор Белорусского государственного архива-музея литературы и искусства А.В. Запартыко, поэты К.А. Цвирка, В.В. Зуёнок, Н.Я. Гальперович, писатель, заместитель председателя “Беларускі фонд культуры” А.И. Бутевич, писатель, журналист, культуролог, краевед, почетный член Международной академии наук Евразии А.И. Волоханович, переводчик Н. Романовский (внук К. Чорного), кандидат искусствоведения, доцент, профессор кафедры истории и теории искусств Белорусской государственной академии художеств Е.И. Атрахович (внучка К.К. Крапивы), Л.П. Глебка (дочь П.Ф. Глебки), представители творческой интеллигенции, среди которых М.Г. Захаревич, О.А. Винярский, В.С. Манаев, В.Н. Савчик, Алесь Камоцкий, сотрудники музеев, библиотек, научных и общественных организаций, СМИ.

Открыл презентацию заведующий отделом редких книг и рукописей А.В. Стефанович. Он поздравил Г.В. Шаблинскую с выходом книги и предоставил ей слово как ведущей этого мероприятия.

Г.В. Шаблинская подробно рассказала о своей работе над книгой “Кузьма Чорны. Чалавек – гэта цэлы свет”, раскрыла её структуру, ознакомила с материалами из семейного архива писателя, документами из фондов Белорусского государственного архива-музея литературы и искусства, Центральной научной библиотеки им. Якуба Коласа НАН Беларуси, которые вошли в книгу.

О творчестве Кузьмы Чорного, о фактах из его биографии рассказал М.И. Мушинский. Он дал положительный отзыв на презентуемую книгу, отметил заслугу автора-составителя в изложении материала, поздравил всех с этим знаменательным событием.

О своих исследованиях творчества Кузьмы Чорного рассказали М.А. Тычина, Э.Г. Иоффе.

Выступление внука К. Чорного Н. Романовского было посвящено проблемам литературного перевода.

Внучка Кондрата Крапивы Е, Атрахович поделилась своими воспоминаниями, связанными с Кузьмой Чорным.

С поздравлениями по случаю издания книги и пожеланием дальнейших творческих успехов Г.В. Шаблинской выступили А.В. Запартыко, И.Э. Богданович, В.В. Зуёнок, Н.Я. Гальперович.

Научный сотрудник отдела редких книг и рукописей Е.П. Денисенко рассказала о подготовленной к мероприятию выставке “Кузьма Чорны. Маштабнасць прозы і талент чалавечнасці”, в экспозиции которой были представлены рукописные материалы, творческое наследие писателя, в т.ч. его ранние произведения 20–40‑х гг.

П.В. Васюченко рассказал о своей работе над инсценировкой романа Кузьмы Чорного «Млечны Шлях».

Отрывок из радиопостановки ”Млечны Шлях” по одноименному роману Кузьмы Чорного прозвучал в исполнении народных артистов Беларуси В. Манаева, М. Захаревич и режиссёра постановки О. Винярского.

Композитор В.Н. Савчик, который написал музыку к радиоспектаклю “Млечны Шлях”, рассказал о своей работе над музыкальной частью постановки и исполнил на фортепьяно отрывок из своего произведения.

В исполнении барда и композитора Алеся Камоцкого прозвучали песни “Нам зорак не відно…”, “Казалі нам з усіх бакоў – глядзіце, вас не стала…”.

В конце мероприятия Г.В. Шаблинская выразила слова благодарности всем, кто помогал в выпуске этой книги, подарила экземпляр издания отделу редких книг и рукописей ЦНБ НАН Беларуси.

5 – 6 мая 2016 года в Минске прошёл «Международный научный конгресс белорусской культуры», организаторами которого выступили Национальная академия наук Беларуси, Центр исследований белорусской культуры, языка и литературы, Министерство культуры Республики Беларусь.

Торжественное открытие Конгресса состоялось в Большом зале Президиума НАН Беларуси. В ходе форума свои исследования в области языковедения, литературоведения, культурологии, этнографии, истории представили более 300 специалистов из разных стран мира: России, Украины, США, Великобритании, Австрии, Японии, Ирана, Польши, Литвы, Словакии, Беларуси.

В Пленарном заседании принял участие директор Центральной научной библиотеки НАН Беларуси Александр Иванович Груша, который выступил с докладом «Была ли информационная культура ранее и что представляет она теперь».

В ЦНБ НАН Беларуси были проведены сессии «Театральное искусство» и «Национальная культура». Сотрудниками библиотеки была подготовлены книжные выставки «Тэатральнае мастацтва», где экспонировались уникальные издания из фондов отдела редких книг и рукописей, и «Национальная культура – традиции и современность», на которой были представлены издания последних лет: монографии, энциклопедические издания, сборники научных трудов, материалы конференций. Издания охватывают актуальные проблемы белорусской культуры и социально-культурной сферы в нашей стране. Белорусская культура: традиции и современное восприятие; вопросы сохранения национальной идентичности и процессы глобализации; современная культура через СМИ, масс – медиа; информационные технологии в сфере культуры, – эти и другие темы, волнующие исследователей, нашли отражение в представленных документах. Интересующиеся могли также ознакомиться с литературой, касающейся развития агро‑, эко‑, этнокультурного туризма, – всех направлений, которые помогают раскрывать культурные богатства нашей страны и делать её привлекательной для желающих познакомиться с белорусской культурой ближе.

Сотрудники отдела редких книг и рукописей приняли участие в сессиях «Літаратурны працэс: гісторыя і сучаснасць» и «Традыцыйная культура і фальклор», где выступили со следующими докладами:

• научный сотрудник Губанова О.А. «Кнігі маскоўскага друку XVI ст.у кніжнай прасторы Беларусі»;
• научный сотрудник Денисенко Е.П. «Бытование ежемесячника «Вестник Европы» (1866–1918) на территории Беларуси периода XIX – нач. XX вв.»;
• научный сотрудник Мурашова И.Л. «Беларускае выдавецкае таварыства – лідар нацыянальнага кнігадруку ў Заходняй Беларусі ў першай палове ХХ стагоддзя.»;
• библиотекарь Скурко П.Д. «Шляхі распаўсюджання кніг на землях Усходняй Еўропы ранняга Новага часу (на прыкладзе кніг XVI ст. з калекцыі Цэнтральнай навуковай бібліятэкі НАН Беларусі)»;
• заведующий отделом Стефанович А.В. «Издания античных авторов из книжной коллекции Радзивиллов Несвижской ординации (по материалам фонда ЦНБ НАН Беларуси).»;
• заведующая сектором книговедения Титовец Е.И. «Калекцыя кірылічных выданняў XVI ст. Цэнтральнай навуковай бібліятэкі НАН Беларусі: вывучэнне і каталагізацыя.»;
• научный сотрудник Лис М.М. «Фальклорна-этнаграфічная спадчына беларусаў Латвіі: па матэрыялах асабістага архіва С.П. Сахарава з фонду ЦНБ НАН Беларусі».

Хто як не родны чалавек можа дакладна, пачуццёва шчыра пісаць пра людзей, якія былі і застаюцца вядомымі ўсяму народу? Гаворка ідзе пра класікаў беларускай літаратуры Якуба Коласа (Канстанціна Міхайлавіча Міцкевіча) і Янку Маўра (Івана Міхайлавіча Фёдарава), а дакладней, пра прысвечаныя ім выданні, прэзентацыя якіх адбылася 11 мая ў інфармацыйна-выставачным цэнтры ЦНБ НАН Беларусі.

Нельга не падкрэсліць значнасць кніжна-дакументальнай выставы «Літаратурныя шляхі Якуба Коласа і Янкі Маўра», на якой дэманстраваліся найбольш вядомыя, самыя раннія творы, а таксама сучасныя перавыданні твораў пісьменнікаў. З імі гасцей пазнаёміла загадчыца аддзела абслугоўвання чытачоў Ніна Рыгораўна Шабаліна.

Аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў ЦНБ НАН Беларусі прадставіў найбольш цікавыя дакументы з рукапіснага фонду, якія маюць дачыненне да гэтых дзвюх вядомых асоб у беларускай культуры: рукапісныя фрагменты твораў Янкі Маўра, некаторыя фотаздымкі Я. Коласа, Я. Маўра, 15 кніг Якуба Коласа з дарчымі надпісамі, якія былі перададзены ў фонд нашай бібліятэкі ў лютым 1950 года.

Літаратурная спадчына народнага паэта Беларусі Якуба Коласа была прадстаўлена наступнымі выданнямі: «Песні жальбы» (1910), «Апавядання» (1912) «Нёманаў дар» (1913), «Сымон музыка» (1913), «Родныя зьявы» (1914), «Водгульле»(1923), «Новая зямля» (1923).

У складзе экспазіцыі дэманстраваліся прыгодніцкія і навукова-пазнавальныя творы класіка беларускай дзіцячай літаратуры Янкі Маўра: «Сын вады» (1928), «Палескія рабінзоны» (1933), «Слёзы Тубі» (1935) і іншыя.

Творы Коласа і Маўра неаднойчы перакладаліся на розныя мовы свету, і з іх перакладамі на англійскую, нямецкую, літоўскую, рускую, украінскую і іншыя мовы можна было таксама пазнаёміцца на выставе.

Янка Маўр і сам быў цудоўным перакладчыкам, дзякуючы яму беларускія дзеці атрымалі магчымасць чытаць Марка Твэна, Жюль Верна па-беларуску. У гэтым таксама маглі ўпэўніцца наведвальнікі выставы.

Даволі цікавае і насычанае жыццё аб’ядноўвае двух таленавітых пісьменнікаў. Спляценне лёсу парадніла знакамітыя рады: Коласа і Маўра. Сапраўдным шчасцем для абодвух сяброў з’явілася навіна аб тым, што іх дзеці, Мікола і Наталля, вырашылі ажаніцца. З той пары нашчадкі класікаў беларускай літаратуры (дзеці, унукі і нават праўнукі) з гонарам і ўдзячнасцю нясуць памяць аб сваіх родных і ў той жа час усенародна любімых дзеячах.

Сведчаннем гэтага і з’яўляецца выхад у свет выдання з серыі “Беларускі кнігазбор” і кнігі “Доўгая дарога ад дома Янкі Маўра да дома Якуба Коласа”, укладальнікамі якіх сталі ўнучка Янкі Маўра і Якуба Коласа Марыя Міцкевіч і нявестка Коласа Наталля Міцкевіч.

У першую кнігу, са зместам якой Марыя Міцкевіч пазнаёміла ўсіх прысутных падчас імпрэзы, ўвайшлі аповесці, апавяданні, артыкулы Маўра, яго лісты да Коласа і іншых пісьменнікаў. У кнігу ўнесла свой уклад і праўнучка пісьменнікаў – Васіліна Міцкевіч, аўтар прадмовы.

Шчырыя словы прагучалі ад галоўнага рэдактара выдавецтва “Беларуская навука” Георгія Кісялёва. Ён пажадаў доўгіх гадоў жыцця Міхасю Канстанцінавічу, Марыі Міхайлаўне, іх родным, а таксама выказаў свае спадзяванні на далейшыя сустрэчы ў сувязі з прэзентацыямі “Беларускага кнігазбору”.

Надало яскравасці імпрэзе выступленне скрыпача, лаўрэата міжнародных конкурсаў і фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па падтрымцы таленавітай моладзі Паўла Бацяна. Вядома, што і Колас, і Маўр любілі скрыпку, таму яе гучанне было вельмі дарэчным.

Другая кніга насычана ўспамінамі дачкі Янкі Маўра Наталлі Міцкевіч. У гэтым выданні дакладна апісаны раней невядомыя факты пра Маўра, некаторыя цяжкасці ягонага жыцця. Не менш цікавымі з’яўляюцца расказы Наталлі пра сваю сям’ю і свайго свёкра – Якуба Коласа.

Найбольш поўна акунуцца ў атмасферу жыцця і сваяцтва пісьменнікаў удалося дзякуючы прысутнасці ў зале сведкі амаль ўсіх апісаных у кнізе падзей – сына Якуба Коласа Міхася Міцкевіча, які мае самае прамое дачыненне да выдання кнігі “Доўгая дарога ад дома Янкі Маўра да дома Якуба Коласа”. З трапятаннем ён расказваў пра сваю жонку Наталлю, першае знаёмства з ёю і пра студэнцкія гады. На жаль, яна не дажыла да выхаду ў свет кнігі.

Акрамя таго, Міхась Канстанцінавіч пазнаёміў прысутных з фотавыставай са свайго асабістага сямейнага архіву. Увогуле, ён з’яўляецца сапраўдным жартаўніком. Міхась, які сам фатаграфаваў сваіх родных і блізкіх, надзяваў, напрыклад, бацьку асаблівую вопратку дзеля стварэння гумарыстычнага вобразу. Цікавасць вызвалі ягоныя фотаздымкі “ўнукаў-шкоднікаў”. Крыху жартаўлівы характар ён надаў і кнізе сваёй жонкі.

На прэзентацыі прысутнічалі беларускія пісьменнікі і паэты, сярод якіх Мікола Маляўка, Мікола Мятліцкі, Уладзімір Ліпскі, Анатоль Валахановіч. Кожны з іх падкрэсліваў значнасць фігуры Коласа і Маўра для беларускай літаратуры і выражаў удзячнасць прадаўжальнікам справы Якуба Коласа і Янкі Маўра.

Уладзімір Сцяпанавіч Ліпскі напомніў, што менавіта Янка Маўр з’яўляецца нараджальнікам усім вядомага дзіцячага часопіса “Вясёлка”, і ўжо амаль 60 гадоў гэтае выданне трымаецца трох прынцыпаў, закладзеных пісьменнікам: каб дзеці да слёз навучыліся любіць Беларусь, мову і каб шанавалі ўсіх тых, хто вядзе іх за руку.

Мікола Мятліцкі, які таксама быў далучаны да справы нараджэння кнігі, падкрэсліў: “Нас усхвалявалі першыя старонкі, якія Міхась Канстанцінавіч прынёс у рэдакцыю. З якім пачуццём ён зберагаў кожную старонку. Гэта споведзь дваіх. Гэта песня, якая натхняе на будучае. Мы прасвятляемся душой і канкрэтна, рэчыўна даказваем, хто мы такія, калі будзем прадаўжаць падобную справу. Нам падаюць прыклад, як можна пачуццёва шчыра пісаць. Мабыць, Наталля Іванаўна недзе з‑пад зор глядзіць сёння на нас і цешыцца тым, што адбываецца тут сёння і што робіць яе Міхась у імя прысутнасці яе на гэтай зямлі”.

Зорны час Міхася Канстанцінавіча ў сценах бібліятэкі на гэтым не скончыўся. Ён раздаваў аўтографы ўсім жадаючым, з адкрытай душой адорваў кнігамі гасцей мерапрыемства і даваў інтэрв’ю неабыякавай да жыцця і дзейнасці носьбітаў беларускай культуры аудыторыі.

Фонд Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі таксама папоўніўся кнігамі, якія былі падараваны Міхасём і Марыяй Міцкевічамі, з надпісам на памяць чытачам.