НАН Беларуси в СМИ

В 45 году до нашей эры римский император Гай Юлий Цезарь ввел в обращение новый календарь, названный юлианским. Чтобы уравновесить ежегодное смещение в периоде обращения Земли вокруг Солнца, была принята система «високосного года», добавляющая в феврале каждого четвертого года одни «лишние» сутки. Впрочем, для мировой истории они оказались отнюдь не лишними. Этот день можно смело назвать знаковым и для рождения одного из важнейших элементов будущей белорусской государственности. 29 февраля 1468 года был издан и обнародован в Вильно Судебник Казимира IV. Белорусский историк, член-корреспондент НАН Беларуси и депутат Палаты представителей Игорь Марзалюк рассказывает подробнее.

Лицо заливается краской и жаром, кожа становится цвета помидора, а на щеках появляется предательский румянец. Ощущения, когда ты краснеешь в стрессовой ситуации, от смущения или излишнего внимания, знакомы многим. Только кто-то минутной физиологической реакции не придает значения, а другие испытывают постоянную неловкость и даже стыд. Как перестать краснеть за то, что мы краснеем?

Сельскую гаспадарку Беларусі неабходна адаптаваць да змяненняў клімату. Такое меркаванне выказала сёння журналістам намеснік начальніка Рэспубліканскага цэнтра па гідраметэаралогіі, кантролі радыеактыўнага забруджвання і маніторынгу навакольнага асяроддзя.

В Деловом и культурном комплексе Посольства Республики Беларусь в Российской Федерации в рамках мероприятий, посвященных Международному дню родного языка, открыта выставка фотографий «Неглюбка. Люди одного села». Экспозиция подготовлена Центром исследований белорусской культуры, языка и литературы Национальной академии наук Беларуси. На выставке можно увидеть фотографии из семейных архивов жителей села Неглюбка Ветковского района. О коллекции рассказывает сотрудник Центра Ирина Смирнова.

Обеденный контейнер, коробка для игрушек, упаковка из-под сметаны или средства для мытья посуды. Пластик в буквальном смысле окружает нас со всех сторон. В 2019 году специалисты Института социологии НАН Беларуси провели исследование на тему, разделяет ли население коммунальные отходы. Можно ли ограничить использование пластика? И что для этого нужно сделать? Об - разговор с Анатолием Шагуном, начальником управления по координации деятельности в сфере обращения с вторичными материальными ресурсами ГУ «Оператор вторичных материальных ресурсов».

Старший научный сотрудник отдела военной истории Беларуси Института истории НАН Беларуси Елена Трубчик представляет анализ организационной структуры, функций и полномочий органов городского управления и самоуправления, созданных и действовавших на оккупированной части белорусской территории в период польско-советской войны (1919–1921).

Владимир Устинов, научный сотрудник отдела селекции плодовых культур РУП «Институт плодоводства» НАН Беларуси рассказал как правильно размножать виноград.

На Тыдні роднай мовы ў сталічным магазіне "Акадэмічная кніга" адбылася сустрэча з аўтарамі "Гістарычнага слоўніка беларускай мовы", створанага ў Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа НАН Беларусі. Гэты слоўнік — гэта гістарычная аповесць жыцця і дзейнасці беларусаў, адзначыла навуковы супрацоўнік Інстытута мовазнаўства Ганна Федарэнка. Ствараўся ўнікальны "Гістарычны слоўнік беларускай мовы" пад кіраўніцтвам дактароў філалагічных навук членаў-карэспандэнтаў НАН Беларусі Аркадзя Жураўскага і Аляксандра Булыкі.

Философия, как и любая область человеческого знания, должна не только развиваться в своем фундаментальном измерении, но и быть тесно связанной с жизнью. Этому содействует Белорусское философское общество, созданное 11 апреля 2017 года. Интересным направлением деятельности БФО является Философско-дискуссионный клуб "Философия и жизнь", заседания которого проходят в Центральной научной библиотеке НАН Беларуси.

У сталіцу ў міжнародны дзень роднай мовы 21 лютага прайшоў шэраг акцый. Сярод іх - першы этап II вучнёўскай навукова-парктычнай канферэнцыі "Беларусь, ты збудавана з беларускіх слоў!" Партнерамі канферэнцыі сталі Інстытуты мовазнаўства і літаратуразнаўства Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі ды Саюз пісьменнікаў Беларусі.

12 лютага адбылося пасяджэнне Беларускай рэспубліканскай навукова-метадычнай рады па пытаннях гісторыка-культурнай спадчыны, на якім разглядаліся пытанні аб наданні статусу гісторыка-культурнай каштознасці шэрагу элементаў, у тым ліку беларускім мастацкім практыкам саломапляцення. Дакладчыкам па гэтым элеменце выступіў вядучы навуковы супрацоўнік Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі Яўген Сахута.

Укараненне новых ДНК-тэхналогій у крыміналістыку, якому спрыяла рэалізацыя Саюзнай праграмы «ДНК-ідэнтыфікацыя», прынясе шэраг сур’ѐзных вынікаў, кажуць нашы генетыкі i крыміналісты. І гаворка ідзе не толькі пра эканамічны эфект. Падводзіць вынік трох гадоў рэалізацыі праграмы намеснік старшыні Прэзідыума НАН Беларусі Аляксандр Кільчэўскі.

Доктар мастацтваўнаўства, прафесар, старшыня Беларускага саюза майстроў народнай творчасці, супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Яўген Сахута з нагоды свайго 75-годдзя распавядае пра свае жыцце і працу, пра беларускую культуру.

Дагледжанай тэрыторыяй і парадкам, які пануе ў акрузе, сустракае ўсіх Гомельская абласная сельскагаспадарчая доследная станцыя Акадэміі навук Беларусі, што ў Доўску Рагачоўскага раёна. Апошні дзясятак гадоў яе кіраўніком быў Сяргей Краўцоў. Тут ён прайшоў шлях ад агранома да кандыдата сельскагаспадарчых навук, дацэнта. Ураджэнец невялікай вёскі Сычман, што на мяжы Рагачоўскага і Кармянскага раёнаў, атрымаў тры вышэйшыя адукацыі. Зусім нядаўна Сяргея Уладзіміравіча абралі дэпутатам Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага Сходу сёмага склікання, намеснікам старшыні Пастаяннай камісіі па аграрнай палітыцы.

Кажуць, чым больш чалавек ведае моў, тым больш шырокая культурная прастора перад ім адкрываецца. Беларусам у нейкім сэнсе пашанцавала. Бо нам даступны ўсе культурныя каштоўнасці, увасобленыя і ў беларускай, і ў рускай мове. Аднак ва ўмовах дзяржаўнага білінгвізму ўзнікаюць і пэўныя праблемы. Відавочна, што руская мова сёння дамінуе над беларускай. Але сітуацыя змяняецца. Пра апошнія тэндэнцыі - гутарка з дырэктарам Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа НАН Беларусі Ігарам Капыловым напярэдадні Міжнароднага дня роднай мовы.

Да Дня роднай мовы ў Беларусі рыхтуюцца шмат: круглыя сталы, прэзентацыі, канцэрты... Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа (філіял Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі) сумесна з Саюзам пісьменнікаў беларусі правёў сустрэчу, прысвечаную развіццю і багаццю беларускіх народных гаворак. У Беларусі багатая літаратурная спадчына, лічыць дырэктар Інстытута Ігар Капылоў.

Паводле ацэнак экспертаў, сёння каля паловы моў свету знаходзіцца пад пагрозай знiкнення. Iх абарона, захаванне ва ўмовах глабалiзацыi — пытанне годнасцi кожнай нацыi. Мэта Мiжнароднага дня роднай мовы — напомнiць аб тым, што менавiта мова звязвае чалавека з яго продкамi, традыцыямi, гістарычнымі каранямi. Што варта зрабiць для большага распаўсюджвання беларускай мовы, больш актыўнага яе ўжывання? Чаму некаторыя законы не вельмi добра працуюць на самой справе? Якiя змены ў сучаснай беларускай мове адзначаюць спецыялiсты? Аб гэтым - размова з першым намеснiкам дырэктара па навуковай рабоце Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы i лiтаратуры НАН Беларусi Аляксандрам Лукашанцам.

Беларуская гісторыя багатая на падзеі, выбітных асоб і цікавыя факты. А ў сучаснасці хапае "сведкаў" - гісторыка-культурных каштоўнасцей. На сення ў Беларусі іх існуе больш за 5 тысяч, і спіс папаўняецца. Пастаянныя даследаванні вядуцца ў Полацку, Гродне і Брэсце. Як распавёў дырэктар Інстытута гісторыі НАН Беларусі Вячаслаў Даніловіч, захаванне і папулярызацыя гісторыка-культурнай спадчыны - адзін з вядучых кірункаў працы інстытута.

У Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры экспануюцца выстаўкі "Мудрасць вякоў" і "Біблія для народа 1692 - 1696 гг. Васіля Кораня". У іх межах пройдзе шэраг адкрытых лекцый. 29 лютага літаратуразнавец-медыевіст, вядучы навуковы супрацоўнік Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі А. Бразгуноў выступіць з лекцыяй "Шматмоўная паэзія Беларусі XVI - XVIII стст."

Отдельные слова старобелорусского языка стоило бы вернуть в употребление, считает заведующая отделом истории белорусского языка Института языкознания имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси (НАНБ) Наталья Полещук.

Продолжатель врачебной династии Нечипоренко - Александр Николаевич, доцент 2-й кафедры хирургических болезней ГрГМУ, рассказывает о знаменитой методике, созданной его дедом, и о своей работе. Сотрудничает врач и с учеными - совместно с Институтом биофизики и клеточной инженерии развивается использование стволовых мезенхимальных клеток.

У грамадстве, дзе большасць носьбітаў менавіта жывой мовы дажываюць век у вёсках ці пасяліліся на кніжных старонках у творах класікаў, а моладзь толькі пачынае мовай цікавіцца, ці не прыйдзем мы ўрэшце да мовы перакладчыка Gооglе — і яна будзе лічыцца эталонам? Пра гэта і пра іншыя рызыкі і праблемы, а таксама пра станоўчыя моманты ва ўплыве інфармацыйных тэхналогій на развіццё беларускай мовы вялася гутарка падчас круглага стала. У дыскусіі ўдзельнічалі у тым ліку намеснік дырэктара Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі Аляксандр Лукашанец, дырэктар Інстытута мовазнаўства Ігар Капылоў, загадчык сектара камп'ютарнай лінгвістыкі Інстытута мовазнаўства Уладзімір Кошчанка, загадчык лабараторыі распазнавання і сінтэзу маўлення Аб'яднанага інстытута праблем інфарматыкі Юрась Гецэвіч.

Другую чаргу ўнікальнага археалагічнага музея пад адкрытым небам плануецца адкрыць сёлета на тэрыторыі Нацыянальнага парку «Белавежская пушча», блізу вёскі Каменюкі. Акурат на гэтай тэрыторыі, нагадвае дырэктар Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Вячаслаў Даніловіч, археолагі выявілі больш за 50 аб'ектаў каменнага, бронзавага і жалезнага веку, пацвердзіўшы, што на гэтай тэрыторыі ўжо некалькі тысяч гадоў таму жылі людзі.

Молодые ученые проведут в мае акцию «Я помню! Я горжусь!» в столице Беларуси. Она будет приурочена к 75-летию Великой Победы.

Жыровіцкі Свята-Успенскі мужчынскі манастыр рыхтуецца адзначыць уласны 500-гадовы юбілей і 550-годдзе з’яўлення цудатворнай Жыровіцкай іконы Божай Маці. Як плануецца, ключавыя ўрачыстасці пройдуць на Гродзеншчыне і ў Мінску 19–20 мая 2020 года. Сярд іх - правядзенне міжнароднай навуковай канферэнцыі, прысвечанай 500‑гадовай гісторыі Жыровіцкай абіцелі. Цягам двух дзён удзельнікі канферэнцыі будуць працаваць на базе Духоўнай семінарыі, Духоўнай акадэміі, Інстытута гісторыі, Інстытута філасофіі НАН Беларусі.

Міжнародны дзень роднай мовы адзначаецца штогод 21 лютага. Галоўная яго мэта - захаванне моўнай і культурнай разнастайнасці ў свеце, падтрыманне нацыянальных моў і культур, а таксама забеспячэнне права кожнага грамадзяніна карыстацца роднай мовай. 14 лютага ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы НАН Беларусі - прэзентацыя "Французска-беларускага слоўніка прававой лексікі". 20 лютага - прэзентацыя тэматычнага слоўніка "Плытніцтва".

Вёска Радкоўшчына са сваёй гісторыяй займае сярод "манюкаўскіх" мясцін адно з самых важных месцаў. Прадстаўнікі роду Манюшкаў валодалі гэтым маёнткам амаль 100 гадоў. Акрамя рэшткаў колішняй сядзібы знойдзены тут і некалькі камянёў з надпісамі ў гонар славутага гуманіста. Адзін з іх - каменная лава - можа памятаць смаога кампазітара. Агляд артэфакту парводзіў у тым ліку і археолаг Інстытута гісторыі НАН Беларусі Андрэй Вайцяховіч.

Лесные обитатели нередко становятся фигурантами в сводках ДТП. Часто такие аварии заканчиваются трагически для животных. Автомобилисты, даже если удалось избежать материального ущерба и последствий для здоровья, пребывают, как правило, в легком или не очень шоке. В тонкостях проблемы и возможных путях ее решения разбирался наш корреспондент.

Делегация во главе с министром обороны Армении Давидом Тонояном 13—14 февраля посещает с официальным визитом Беларусь. Делегация возложила венок к обелиску «Минск — город-герой», а также посетила Белорусский государственный музей истории Великой Отечественной войны, где вручила грамоты авторам книги о воинах-армянах, участвовавших в боях за Беларусь. Книга «Воины-армяне в боях за Беларусь. 1941—1944 гг.» собрала информацию о более чем 6,5 тысячи армянах, воевавших на территории Беларуси. Это научно-мемориальное издание вышло в свет в издательстве «Беларуская навука». Проект реализован Фондом развития и поддержки арменоведческих исследований «АНИВ» совместно с Институтом истории НАН Беларуси и управлением по увековечению памяти защитников Отечества и жертв войн Вооруженных Сил Республики Беларусь.

В Санкт-Петербурге завершился XVI Балтийский научно-инженерный конкурс. В финале встретились школьники из России и стран СНГ. Всего более 500 участников, которые представили на конкурсе свои проекты. Наши ребята завоевали сразу несколько наград в разных номинациях. Главную премию конкурса — хрустальный шар «Совершенство как надежда» — получил Арсений Жилко, ученик минской гимназии № 38. Ксения Гилевская, старший научный сотрудник лаборатории микро- и наноструктурированных систем Института химии новых материалов НАН Беларуси, рассказывает о проектах победителей.

Понятие «средний класс» пришло к нам с Запада. Сегодня мы сталкиваемся с несколькими противоречиями, считает Анна Денискина, научный сотрудник отдела экономической социологии Института социологии НАН Беларуси: наличие и масштабы среднего класса в стране в значительной степени зависят от выбора определенного критерия. В рамках одного из этапов ежегодного социологического мониторинга, проведенного Институтом социологии НАН Беларуси в конце прошлого года, был осуществлен замер самооценок отнесения себя к представителям социальной группы со средним уровнем достатка.

Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі і Саюз пісьменнікаў Беларусі ў межах Тыдня беларускага пісьменства 18 лютага правядуць у Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі сумесную сустрэчу.

В парке имени Янки Купалы в ходе реконструкции обнаружены старинные фундаменты зданий и предметы быта. ведущий научный сотрудник Государственного литературного музея Янки Купалы Павел Королёв считает, что фундаменты стоит обязательно сохранить и оставить открытыми. Письма с соответствующими просьбами он направил в Министерство культуры, Мингорисполком, Институт истории Национальной академии наук Беларуси.

У пачатку лютага прайшла традыцыйная - ужо 27-я - Міжнародная кніжная выстаўка-кірмаш. У яе рамках прайшлі дзясяткі сустрэчаў, прэзентацыяў, выставак на розных пляцоўках Мінска. 9 лютага адбыўся круглы стол па тэме "Праблемы гісторыі на старонках сучаснасці", удзел у якім узялі і навукоўцы Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы НАН Беларусі.

Согласно исследованиям Института социологии НАН Беларуси около 70% опрошенных минчан готовы участвовать в депозитно-залоговой системе обращения тары.

В центре усыпальницы мемориальной крипты Храма-памятника в честь Всех Святых и в память о жертвах, спасению Отечества нашего послуживших, расположена прозрачная урна. Внутри ее — страшное содержимое: пепел останков узников нацистского лагеря смерти Тростенец, существовавшего в годы оккупации гитлеровцами территории Беларуси, неподалеку от Минска, фактически с осени 1941-го и по 1 июля 1944 года. В залах Храма-памятника расположится тематическая экспозиция «Музей памяти». Первые стенды уже смонтированы. В том числе макет лагеря смерти Тростенец, также заняли свое место находки археологических раскопок на территории лагеря, переданные историками Национальной академии наук Беларуси.

Інстытут мовазнаўства іям Якуба Коласа НАН Беларусі ў гонар Міжнароднага дня роднай мовы арганізуе шэраг мерапрыемстваў, у тым ліку у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы НАН Беларусі.

Могилевское областное объединение Союза писателей Беларуси приняло участие в Международной книжной выставке в Минске. Всего в работе форума приняло участие 300 экспонентов из 31 страны. Прошло более 500 мероприятий, среди которых и презентация книги известного белорусского археолога, члена-корреспондента НАН Беларуси Игоря Марзалюка "100 лет БССР. Реалии и мифы".

Главный залог успеха в лечении онкологии — ее раннее выявление. Коллектив ученых из разных стран Европы трудится сегодня над проектом по разработке портативного прибора, который позволил бы в амбулаторных или даже домашних условиях на ранней стадии обнаружить в крови дефектные клетки. Белорусской команде биологов досталась одна из ключевых задач — создать сердце будущего устройства, способное сигнализировать о наличии клеточных сбоев в организме. Ведущие научные сотрудники Института биофизики и клеточной инженерии НАН Беларуси Александр Тамашевский и Юлия Гармаза под руководством заведующего лабораторией медицинской биофизики Екатерины Слобожаниной отлично с ней справились.

Открытие после реконструкции мемориального комплекса в деревне Борки Кировского района станет одним из ключевых мероприятий во время празднования 75-летия Победы советского народа в Великой Отечественной войне. Накануне деньги на создание мемориала пожертвовали лауреаты премии "За духовное возрождение", в том числе академик-секретарь отделения гуманитарных наук и искусств НАН Беларуси Александр Коваленя.