В читальном зале естественных и технических наук демонстрируется выставка «К 95-летию со дня рождения Л.В. Хотылёвой, академика НАН Беларуси, ученого в области генетики растений».
Любовь Владимировна Хотылёва принадлежит к числу выдающихся белорусских ученых, которые обогатили генетическую науку работами мирового значения. В круге научных интересов Л.В. Хотылёвой – проблема гетерозиса – одного из важнейших биологических явлений.
На выставке демонстрируются основные результаты научно-практической деятельности Л.В. Хотылёвой, которые нашли отражение в многочисленных научных публикациях, широко известных как у нас в стране, так и в странах СНГ и дальнего зарубежья. Среди экспонатов выставки – монографии, научные статьи, опубликованные в периодических изданиях и сборниках научных трудов, а также доклады и выступления на международных и республиканских научных конференциях, опубликованные за период с 1957 по 2022 гг.
Основными темами публикаций Л. В. Хотылёвой стали: генетические основы гетерозиса и генетика количественных признаков, наследственные факторы, определяющие гибридную силу растений; модификация, методы селекции межлинейных гибридов кукурузы и томатов; влияние окружающей среды на проявление важных хозяйственных признаков у сельскохозяйственных растений; создание и использование моносомных линий пшеницы; а также использование культуры клеток и тканей растений в генетических исследованиях, селекции; методы маркер-сопутствующей селекции перца сладкого и капусты белокочанной по генам качества плодов и устойчивости к болезням; генотипирование коллекции зерновых культур и многие другие.
С 9 по 10 марта 2023 года состоялся визит делегации Центральной научной библиотеки Национальной академии наук Беларуси во главе с директором Юрецким Станиславом Степановичем в крупнейшие библиотеки г. Москвы.
В ходе визита было подписано соглашение о сотрудничестве в библиотечно-информационной, научной и социокультурной деятельности с Федеральным государственным бюджетным учреждением культуры Государственной публичной исторической библиотекой России.
С целью обмена опытом наша делегация посетила Библиотеку иностранной литературы им. М.И. Рудомино, где подробно ознакомилась с работой отдела редкой книги, центром славянских культур и центром консервации и реставрации документов. Кроме того, коллеги провели экскурсию и поделились достижениями в организации инновационного мультимедийного центра «Вселенная Гутенберга», который является первым в своем роде медийным проектом по истории книги и книжного дела в библиотечном пространстве России.
В рамках поездки сотрудники ЦНБ НАН Беларуси посетили Российскую государственную библиотеку, где генеральный директор В.В. Дуда ознакомил коллег с работой отдела редкой книги и Музея книги, а также отдела рукописей в Доме Пашкова.
Одним из пунктом программы стало Посещение Музея экслибрисов и миниатюрной книги города Москвы.
В ближайшей перспективе ожидается активизация сотрудничества с библиотеками России в части проведения совместных мероприятий и исследований по тематике общего историко-культурного наследия и повышения квалификации сотрудников.
Мерапрыемствы, прымеркаваныя да Тыдня роднай мовы працягваюцца!
23 лютага 2023 года ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі адбыліся две навукова-папулярныя лекцыі, арганізаваныя Філіялам «Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа» Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі і прысвечаныя пісьмовай спадчыне беларускіх татар.
У сваёй лекцыі «Рукапісы татар ВКЛ у кантэксце беларускай гісторыі і культуры» кандыдат філасофскіх навук Ірына Анатольеўна Сынкова раскрыла не толькі гісторыю з’яўлення татар на беларускіх землях, але і асаблівасці іх ладу жыцця. Значная ўвага была нададзена рэтраспектыве вывучэння еўрапейскімі даследчыкамі-арыенталістамі рукапіснай спадчыны беларускіх татараў, а таксама далейшым перспектывам вывучэння іх этнічнай спадчыны.
Прагучала яшчэ адна лекцыя кандыдата гістарычных навук Дзмітрыя Сеўрука «Тэксты ўсходняга паходжання ў рукапісах беларускіх мусульман: пераклады і адаптацыі».
Дзмітрый Эдуардавіч раскрыў слухачам не толькі сюжэты ісламскіх мастацкіх і рэлігійных твораў, але і прасачыў крос-культурныя сувязі, прыводзячы яскравыя прыклады ўплыву беларускай і польскай моў на татарскія рукапісы. Разам са слухачамі былі прачытаны старонкі Тафсіраў, разбіраліся Кітабы. Дзмітрый Сеўрук прадэманстраваў на старонках Тафсіраў беларускамоўную экзегезу і растлумачыў спецыфіку арабізмаў, якія былі ўласцівы беларускім татарам.
Супрацоўнікамі аддзела кнігазнаўства цэнтра даследаванняў старадрукаў і рукапісаў бібліятэкі была падрыхтавана выстава «Кніжная спадчына татараў Беларусі», сярод экспанатаў якой варта адзначыць рэдкія рукапісныя кнігі беларускіх татараў XVIІI–XIX стст. А ўвогуле ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі захоўваецца 17 рукапісаў канца XVII – пачатку XX стагоддзяў.
Другі раздзел экспазіцыі прысвечаны даследаванням айчынных і замежных навукоўцаў XIX – XXI стагоддзяў татарскай кніжнасці.
Сярод найбольш каштоўных можна адзначыць факсімільнае выданнеі Карана Ур’яша ібн Ісмаіла і Кітаба Івана Луцкевіча.
Даследаванні другой паловы XX стагоддзя адкрывае фундаментальная праца А. Антановіча «Белорусские тексты, писанные арабским письмом, и их графико-орфографическая система» (Вильнюс, 1968).
Завяршаюць экспазіцыю каталогі рукапісаў татараў Беларусі. Дарэчы, першы каталог з падрябязным апісаннем рукапісаў з дзяржаўных калекцый Беларусі быў падрыхтаваны ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі, ён выйшаў у 2011 годзе.
18 лютага споўнілася 130 гадоў з дня нараджэння класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага (1893–1937).
З гэтай нагоды ў ЦНБ НАН Беларусі падрыхтавана выстава пад назвай “Ахвярую сваім “Я”…”
“Ахвярую сваім “Я” ва ймя святога ўсім нам Адраджэння” – напісаў калісьці Максім Гарэцкі. Гэтае выказванне як нельга лепш раскрывае асноўны пабуджальны матыў яго дзейнасці. Сапраўды, чым бы ні займаўся Гарэцкі, ён заўсёды падаваў яскравы прыклад самаахвярнага служэння бацькаўшчыне і яе нацыянальнаму адраджэнню.
На выставе можна ўбачыць як выданні кніг пісьменніка, так і дакументы з яго асабістага архіва.
Сярод кніг пераважаюць выданні, якія пабачылі свет пры жыцці аўтара. Так, наведвальнік можа пабачыць першую кнігу пісьменніка – зборнік апавяданняў “Рунь”, выдадзены ў 1914 г. ў віленскай друкарні Марціна Кухты. Акрамя таго, увазе гасцей прапануюцца выданне аповесці “Дзве душы” (1919), кніга “На імперыялістычнай вайне” (1926), надрукаваныя ў 1920‑я гг. зборнікі павяданняў “Ціхія песні”, “Досвіткі”, п’еса “Жартаўлівы Пісарэвіч”.
Належнае месца ў экспазіцыі займаюць выданні лексікаграфічных прац М. Гарэцкага. Сярод іх – “Руска-беларускі слоўнік”(1918), які Максім Гарэцкі складаў разам з братам Гаўрылам (на тытульным аркушы экспанаванага асобніка захаваўся аўтограф М. Гарэцкага), “Невялічкі беларуска-маскоўскі слоўнічак”, “Практычны беларуска-расійскі слоўнік”, складдзены ў сааўтарстве з вядомым мовазнаўцам Міколам Байковым.
Літаратуразнаўчая спадчына юбіляра таксама не засталася па-за ўвагай арганізатараў выставы. У экспазіцыі знайшлося месца розным выданням ягонай “Гісторыі беларускай літаратуры”, а таксама складзенай ім “Хрэстаматыі беларускай літаратуры” і кнізе “Маладняк за пяць гадоў: 1923–1928”.
Акрамя таго, на выставе выкарыстаны архіўныя дакументы. У большасці яны належаць да асабістага архіва самога пісьменніка, які захоўваецца ў ЦНБ НАН Беларусі (фотаздымкі, копіі ягоных рукапісаў, дакументаў. якія адносяцца да розных перыядаў біяграфіі М. Гарэцкага, і інш.). Шэраг фотаздымкаў і некаторыя іншыя экспанаты выставы захоўваюцца ў архіве Янкі Шутовіча – заходнебеларускага культурнага дзеяча, які шмат зрабіў для таго, каб да шырокага кола чытачоў у пасляваенныя гады вярнуліся творы рэпрэсаванага ў сталінскі час пісьменніка.
З выставай можна пазнаеміцца ў чытальнай зале рэдкіх кніг і рукапісаў (пакой 601, 6‑ы паверх).
Штогод 21 лютага па ініцыятыве ЮНЭСКА адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы.
І сёлета ў азнаменаванне гэтай падзеі ўсіх жадаючых запрасілі прыняць удзел у рэспубліканскай дыктоўцы, прысвечанай Году міру і стварэння.
Агульнарэспубліканская дыктоўка ўжо не першы раз праводзіцца па ініцыятыве філіяла “Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа” Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі. Інфармацыйна яе падтрымліваюць канал “Культура” Беларускага радыё і Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі.
У інфармацыйна-выставачным цэнтры бібліятэкі за парты селі чытачы, навукоўцы-мовазнаўцы і нават журналісты, а да анлайн-дыктоўкі далучыліся не толькі жыхары Беларусі, – у лінгвістычным спаборніцтве змаглі паўдзельнічаць жадаючыя з Італіі, Германіі, Чарнагорыі, Сербіі, Грузіі і іншых краін.
Да ўдзельнікаў акцыі з прывітальнымі словамі звярнуўся Старшыня Прэзідыума НАН Беларусі У.Р. Гусакоў.
Павіншаваў прысутных са святам роднай мовы дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа І.Л. Капылоў.
Для напісання быў абраны тэкст пад назвай “Беларусь — краіна-мара!”. Адначасова мілагучныя словы пра хараство прыроды, гісторыю нашай краіны і тую веліч, якой дасягнула Беларусь, загучалі для больш чым 2000 чалавек.
Па заканчэнні дыктоўкі быў зроблены лінгвістычны аналіз. Яе ўдзельнікі праверылі вынікі напісання і абмеркавалі ўласныя памылкі.
Кожны атрымаў імянны сертыфікат. А лепшым знаўцам беларускай мовы прэзентавалі тлумачальныя слоўнікі.
Правядзенне агульнарэспубліканскай дыктоўкі – гэта не толькі магчымасць усім ахвочым праверыць узровень сваёй пісьменнасці, але і праявіць салідарнасць, прадэманстраваць сваю любоў і павагу да беларускай мовы, адчуць смак і энергію беларускага слова.
Шчыра дзякуем усім, хто далучыўся і падтрымаў добрую ініцыятыву!
20 лютага ў межах Тыдня беларускай мовы ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі адбылася сустрэча з навучэнцамі 1‑га і 2‑га класаў Гімназіі з беларускай мовай навучання № 23 г. Мінска.
Нашым маленькім гасцям было прапанавана стаць удзельнікамі інтарактыўнай лабараторыі “Вандроўка па старонках Скарынаўскіх выданняў”.
Занятак для дзетак пачаўся з міні-лекцыі пра Францыска Скарыну. Разам з лектарам вучні высветлілі, з чаго пачалася друкарская дзейнасць маладога Францішака, чым адметна асоба беларускага першадрукара. Вучні даведаліся пра асаблівасці афармлення Псалтыра, пагарталі старонкі факсімільных выданняў, разглядаючы гравюры, застаўкі і ініцыялы.
Атрыманыя веды дзеці замацавалі падчас інтэлектуальнай гульні “Складзі слова”. Падзяліўшыся на дзве каманды, яны на хуткасць складалі словы, якія звязаныя з жыццём і дзейнасцю Скарыны.
Маленькім даследчыкам асабліва спадабалася гульня “Скарынаўскі дэтэктыў”. Хлопчыкі і дзяўчынкі з захапленнем шукалі загаданыя элементы на скарынаўскіх гравюрах.
Наступным этапам інтарактыўнай лабараторыі сталі творчыя конкурсы. Падчас правядзення конкурсаў “Я‑друкар” і “Мастацтва першай літары” юныя наведвальнікі бібліятэкі паспрабавалі пераўтварыцца ў першадрукароў і аформіць першую старонку сваёй кнігі, а таксама расфарбаваць першую заглаўную літару.
Свае творчыя “першадрукаскія” работы амаль ўсе ўдзельнікі паабяцалі падарыць бацькам.
Напрыканцы сустрэчы хлопчыкі і дзяўчынкі шчыра падзякавалі супрацоўнікам за цікавыя гульні, а таксама зрабілі памятны фотаздымак.
Спадзяемся, што яшчэ не адзін раз да нас завітаюць такія ўдзячныя госці!
«Раз, два, три…Колас!» – восклицают малыши и взрослые, делая памятную фотографию у бюста Якуба Коласа в холле библиотеки.
Так началась экскурсия по библиотеке для дошкольников ясли-сада № 62 НАН Беларуси.
Осмотр библиотеки ребята продолжили в читальных залах, где в формате игры ознакомились с правилами работы в библиотеке: проехались «паровозиком» через «лес стеллажей» и порассуждали о количестве книг и вариантах их заказа.
В читальном зале редких книг и рукописей особый интерес вызвала книга американского натуралиста, орнитолога и художника-анималиста Джона Джеймса Одюбона «Птицы Америки».
Не остались без внимания и факсимильные издания Франциска Скорины в таинственном красном сундуке.
С большим удовольствием дети изучили и древнюю Тору, книги XVI века и посмотрели микрофиши.
В зале каталогов маленьких гостей тоже ожидали необычные «приключения»: заказ книг по электронному каталогу и поиск загаданного экскурсоводом ящика «Тайна – там» в карточном каталоге. Ребята успешно справились со всеми испытаниями!
Завершилась экскурсия посещением абонемента, где ребят уже ждали красочные книги с картинками и занимательными сюжетами. Библиотека группы в детском саду пополнилась книгой с рассказами из шкафа для буккроссинга, а сами ребята пообещали в следующее посещение принести свою книгу для обмена.
На вопрос, что же ребятам понравилось больше всего, дети хором ответили «Всё!», а затем шумно поблагодарили сотрудников и пообещали, что обязательно придут еще раз!
А мы в свою очередь обещаем ждать ребят и подготовить не менее интересную программу!
На протяжении трех недель в Центральной научной библиотеке им. Якуба Коласа НАН Беларуси проходили Дни открытых дверей.
Стартовали они 25 января с лекции кандидата исторических наук Вадима Врублевского на тему «Сфера генеалогии: особенности генеалогических исследований». В первом выступлении лектор рассказал о сути понятия «генеалогия» в научном и публичном дискурсах, причинах пробуждения родовой памяти белорусов, различных видах постижения родовой истории. В дальнейшем запланировано проведение цикла лекций по генеалогии.
Программа мероприятий включала проведение обзорных экскурсий и знакомство с отдельными экземплярами коллекций старинных изданий.
В холле библиотеки развернулась книжная выставка «Навука Беларусі: інавацыі, тэхналогіі, прыярытэты», на которой можно было ознакомиться с основными достижениями в области фундаментальных и прикладных научных исследований и разработками белорусских академических ученых по важнейшим направлениям естественных, технических и гуманитарных наук.
Один из разделов выставки «Гуманитарное знание и информационное общество» Центральная научная библиотека НАН Беларуси презентовала на выставке научно-технических достижений «Беларусь интеллектуальная». В экспозиции были представлены наиболее известные и фундаментальные издания, подготовленные различными учреждениями Отделения гуманитарных наук и искусств НАН Беларуси за последние годы.
Во время демонстрации научно-популярного фильма «Якуб Наркевич-Иодко. Укротитель молний, или «Электрический человек» (2016) зрители могли ознакомиться с экспозицией книжной выставки «Надеюсь, что труд мой со временем принесет мою скромную лепту науке…», посвященной белорусскому ученому-естествоиспытателю, изобретателю электрографии и беспроволочной передачи электрических сигналов Якову Оттоновичу Наркевичу-Иодко.
Несмотря на то, что объявленные Дни открытых дверей закончили свою работу, мы рады будем видеть желающих посетить нашу библиотеку и в качестве читателей, и в качестве экскурсантов.
В читальном зале гуманитарных наук демонстрируется выставка «К 70-летию со дня рождения академика В.Г. Гусакова, ученого в области аграрной экономики»
Выставка приурочена к юбилейной дате со дня рождения академика НАН Беларуси, ученого экономиста-агрария, заслуженного деятеля науки РБ, Председателя Президиума НАН Беларуси Владимира Григорьевича Гусакова.
В. Г. Гусаков – одна из самых известных фигур в современном научном сообществе. Это ведущий ученый в области аграрной экономики страны, незаурядная личность, крупный исследователь, талантливый организатор науки.
В круге научных интересов ученого – передовые направления становления рыночной экономики в АПК в новых условиях хозяйствования; разработка проблематики хозяйственного механизма, в том числе рыночного аграрного хозяйственного механизма, а также системное историческое обобщение эволюции сельского хозяйства и крестьянства. Ему принадлежат работы по формулированию теории и методологии устойчивого и эффективного ведения сельского хозяйства в переходный период и в новых условиях, по системному изложению основных экономических законов рынка и закономерностей рыночных отношений, доказательство противоречивости исторического и современного развития сельского хозяйства. Он внес крупнейший вклад в обозначение перспектив развития национального АПК, определения стратегии, политики и тактических мер устойчивого развития агропромышленного производства.
Результаты научно-исследовательской деятельности нашли отражение в многочисленных публикациях: авторские и коллективные монографии, методические рекомендации, программы, справочные и учебные пособия, научные и научно-популярные статьи. Общий ретроспективный охват работ представляет период с 1983 по 2022 гг.
В материалах выставки освещаются следующие вопросы: эффективность государственного экономико-правового регулирования и стимулирования развития сферы АПК; взаимодействие централизованного управления аграрной экономики и самоуправления в регионах и на предприятиях; критерии продовольственной безопасности и независимости страны; формирование действенной системы мотивации и стимулирования труда в новых условиях; этапы реорганизации традиционных инертных форм хозяйствования в новые формы рыночного характера; определение многообразия форм собственности и хозяйствования; проблемы качества продукции, рыночного сбыта, оптимизации затрат на производство, вопросы продовольственной безопасности; совершенствование цен и ценообразования на агропромышленную продукцию; методология формирования кооперативно-интеграционных структур, объединяющих субъекты хозяйствования по технологической цепочке; интеграция в мировое экономическое пространство, организация науки, академическая наука на современном этапе и многие другие.
Один из разделов выставки представляет литературу о жизни и деятельности ученого.
Да 215‑й гадавіны з дня нараджэння Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча супрацоўнікі аддзела рэдкіх кніг і рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі НАН Беларусі падрыхтавалі выставу “Жыве паміж намі дудар наш…”. Назвай выставы стаў радок верша Янкі Купалы “Памяці Вінцука Марцінкевіча” (1910).
Беларускага пісьменніка XIX стагоддзя Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча (4 лютага 1808 – 29 снежня 1884) лічаць адным з пачынальнікаў беларускай літаратуры новага часу. Яго творчасць з’яўляецца значным крокам наперад у развіцці і станаўленні беларускай рэалістычнай літаратуры і асабліва драматургіі канца першай – пачатку другой паловы XIX стагоддзя. В. Дунін-Марцінкевіч пачаў пісаць свае творы пасля трыццаці гадоў. Тым не менш ён паспеў стварыць і выдаць даволі значную колькасць мастацкіх твораў – факт надзвычай знамянальны, калі мець на ўвазе катэгарычную забарону ў тыя часы якога‑б там ні было выдання кніг і часопісаў на беларускай мове (лацінкаю). Пасля ён перайшоў і на кірыліцу. Але гэта адбылося пазней. А першыя яго кнігі выходзілі толькі лацінкаю. Беларуская мова была афіцыйна непрызнаная, таму пісьменнік выдаваў змешаныя зборнікі – беларуска-польскія ці польска-беларускія.
У экспазіцыі выстаўкі прадстаўлена каля пяцідзесяці дакументаў, якія сістэматызаваны ў трох раздзелах.
Пачынаюць выставу прыжыццёвыя творы В. Дуніна-Марцінкевіча – “Сялянка”, “Гапон”, “Wieczernice i Obłąkany. Poezye”, “Цікавішся? – Прачытай!”, “Дудар беларускі, або Усяго патроху”, “Люцынка, або Шведы на Літве”. У Цэнтральнай навуковай бібліятэцы НАН Беларусі захоўваюцца шэсць прыжыццёвых выданняў В.Дуніна-Марцінкевіча, якія выходзілі на працягу 1846–1861 гг.
Самы ранні твор – лібрэта музычна-драматычнай оперы “Сялянка” (ў двух актах) – пабачыў свет ў 1846 г., надрукаваны ў віленскай друкарні Адама Завадскага. Гэта, па сутнасці, першая беларуская опера: паны ў ёй гавораць па-польску, сяляне – па-беларуску. Пазней з’явілася іншая назва твора – “Ідылія”. Музыку да яе напісалі С. Манюшка і К. Крыжаноўскі з удзелам самога В. Дуніна-Марцінкевіча. У гэтым творы побач з драматычнымі дыялогамі і маналогамі шырока прадстаўлены арыі і дуэты, харавыя нумары, а таксама танцы. Аўтар высмейваў фанабэрыстасць шляхты, сляпое захапленне ўсім французскім і адначасова ствараў вобраз добрага пана, які праз каханне да сялянскай дзяўчыны (тая ў рэшце аказалася ўсё ж пераапранутай паненкай) палюбіў сялян і хацеў, каб і яны яго любілі. Сапраўдным героем твора з’яўляецца не пан, а селянін Навум Прыгаворка – войт (наглядаў за працай прыгонных). Дарэчы, яго вобраз пісьменнік выкарыстоўваў у якасці свайго псеўданіма.
Опера была пастаўлена ў пачатку 1852 г. у Мінску тэатрам В. Дуніна-Марцінкевіча, ролю Навума Прыгаворкі ў спектаклі выконваў сам аўтар. Створаны В. Дуніным-Марцінкевічам аматарскі тэатральны калектыў існаваў у 1840–50‑я гг. Захапленне тэатрам прыйшло да Марцінкевіча вельмі рана, калі ён жыў у Пецярбургу і Вільні. Не прапускаў ён ніводнага спектакля і ў Мінску. Пад уплывам спектакляў рускіх і польскіх труп у яго нарадзілася думка стварыць свой беларускі тэатр. Тэатральная дзейнасць В. Дуніна-Марцінкевіча – гэта менавіта той падмурак, на якім склаўся пасля сучасны беларускі тэатр.
Экзэмпляр “Сялянкі”, які прадстаўлены на выставе, ўяўляе пераплеценыя разам у канвалют зборнікі В. Дуніна-Марцінкевіча “Цікавішся? – Прачытай!”, “Сялянку” і творы польскіх пісьменнікаў. Кніга некалі належыла Яну Жахоўскаму, аб чым сведчыць штамп яго бібліятэкі на тытульным лісце.
У 1850‑я гг. В. Дунін-Марцінкевіч жыў пераважна ў Мінску. Менавіта ў гэты час выйшлі з друку паэтычныя зборнікі пісьменніка, у тым ліку “Гапон” (1855). 18 лютага 1855 г. віленскі цэнзар Павел Кукальнік, праглядзеўшы рукапіс, дазволіў друкаваць гэты твор. Трэба дадаць, што Кукальнік, які з’яўляўся цэнзарам Марцінкевічавых кніг, быў з уніятаў, спрыяў пісьменніку. Гэта з яго цэнзарскай ласкі пабачылі свет усе Марцінкевічавы кніжкі. “Гапон”, як і многія другія творы пісьменніка, выйшаў з кнігарні братоў Бэйлінаў (друк Ё. Дворца).
Наступнае прыжыццёвае выданне В. Дуніна-Марцінкевіча ў экспазіцыі выставы – зборнік “Дудар беларускі, або Усяго патроху” (1857). Кніжка мае прысвячэнне: “Высакародным беларусам у доказ глыбокай пашаны гэты нязначны твор ахвяруе аўтар”. У ёй змешчаны: вершаваная прадмова-зварот “Да пачцівых беларусаў”, зварот “Да Уладзіміра Сыракомлі”, вершаванае апавяданне на польскай мове “Літаратурныя клопаты”, беларускія творы “Шчароўскія дажынкі” (з тлумачэннямі) і “Верш Навума Прыгаворкі”, у якіх пісьменнік выразна акрэсліў сваю пазіцыю да беларускай мовы і беларускай культуры. Пісьменнік сцвярджае, што разумее тыя агромныя цяжкасці, якія мусіць пераадолець, але спадзяецца, што першы крок яго пісання па-беларуску знойдзе не толькі адабрэнне, але і наступных паслядоўнікаў. Зборнік “Дудар беларускі” завяршаў мінскі Марцінкевічаў творчы ўзлёт. Пасля выхаду гэтага зборніка яму не ўдалося выдаць у Мінску ніводнай кніжкі.
На форзацы экзэмпляра “Дудар беларускі”, які захоўваецца ў калекцыі П.Ф. Глебкі ЦНБ НАН Беларусі, ўладальніцкі надпіс пісьменніка, зроблены 27 лістапада 1947 г. На авантытуле запіс алоўкам, які сведчыць, што кніга некалі была набыта ў віленскага букініста 15 красавіка 1928 г. Таксама на тытуле кнігі штамп Беларускага музея імя Івана Луцкевіча ў Вільні.
Яшчэ адно прыжыццёвае выданне В. Дуніна-Марцінкевіча – паэма на польскай мове “Люцынка, або Шведы на Літве” (1861). Выдадзена Віленскай друкарняй А. Сыркіна. Свой твор В. Дунін-Марцінкевіч адрасуе беларускай шляхце. Рамантычная паэма працягвае тэму мужнасці, высакароднасці, самаахвярнасці старой шляхты, яе еднасці з народам. Пісьменнік захапляецца норавамі, побытам, ідэаламі старашляхецкіх часоў, якія служаць як бы дакорам шляхце сучаснай.
Марцінкевіч прысвяціў свой твор магілёўскаму губернскаму маршалку Стэфану Любамірскаму. З ім пісьменнік меў дружныя адносіны, ён паважаў маршалка за яго клопат аб людзях, а яшчэ за цікавасць да мінулага роднай зямлі, да яе гісторыі.
Сярод рарытэтаў яшчэ адна невялічкая кніжачка на польскай мове “Wiersze rozne : powinszowanie Wojta Nauma w dzien imienin panny W...S... / Wincenty Dunin-Marcinkiewicz” (Minsk : [s.n.], 1854). У ёй змешчаны верш В. Дуніна-Марцінкевіча “Powinszowanie Wojta Nauma. W dzien imienin panny W…S…” (1854). Як лічыў даследчык творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча Г.В. Кісялёў, гэта кніга самаробная. Яна сшыта кімсьці з трох лістоў (старонкі 73–76) вядомай кнігі Дуніна-Марцінкевіча “Гапон” і ўлічвацца ў бібліяграфіях як нейкае асобнае выданне не можа. Тым не меньш, гэты адбітак з уладальніцкай бібліятэкі вельможнай асобы, аб чым гаворыць вензель у якасці пячаткі, прастаўлены на вокладцы гэтага выдання. Штамп на тытуле сведчыць аб тым, што экзэмпляр некалі належыў Беларускаму музею імя Івана Луцкевіча ў Вільні.
У другім раздзеле выставы экспануецца друкаваная літаратурная спадчына пісьменніка 1907–2012 гг., у тым ліку пераклады яго твораў на беларускую, рускую, англійскую, нямецкую, іспанскую, балгарскую, польскую і іншыя мовы.
На паліцах самыя раннія выданні гэтага раздзела выставы – паэма “Гапон”, аповесці “Wieczarnicy”, “Ščeroūskije dažynki”, “Kupałła” і інш., якія выходзілі на працягу 1907–1910 гг. у друкарні К. Пянткоўскага (Пецярбург).
У зборніку “Дыяменты беларускага прыгожага пісьменства” (Кіеў, 1919) змешчаны абраныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча і іншых беларускіх пісьменнікаў. На выставе прадстаўлены першы нумар анталогіі.
Экспануюцца выбраныя творы, творы 40–50‑х гадоў мінулага стагоддзя, надрукаваныя ў Мінскім Дзяржаўным выдавецтве, Дзяржаўным Вучэбна-педагагічным выдавецтве Міністэрства асветы БССР. Сярод сучасных выданняў трэба вылучыць кнігу “Класіка: В. Дунін-Марцінкевіч. Пінская шляхта… Тарас на Парнасе” (Мінск, 2008 г.), прымеркаваную да 200-годдзя з дня нараджэння пісьменніка, і соты том выдання “Дунін-Марцінкевіч, В. Выбраныя творы” (2019 г.) кніжнага праекта “Беларускі кнігазбор”.
Завяршаюць экспазіцыю публікацыі літаратурных крытыкаў. Прадстаўлены даследаванні Г. Кісялёва, І. Навуменкі, С. Майхровіча, У. Содаля, Ф. Ястраба, Я. Янушкевіча і іншых літаратуразнаўцаў, якія распавядаюць пра жыццё і творчасць пісьменніка.
Запрашаем наведаць выставу ў чытальнай зале аддзела рэдкіх кніг і рукапісаў ЦНБ НАН Беларусі (шосты паверх бібліятэкі)!
