Год 2023 - ЦНБ НАН Беларуси

archive1

пост

Выставка «Литературные приключения бравого писателя Ярослава Гашека»

19.04.2023 | 11:32 by alexbrain

С 17 апреля в читальном зале Центра исследований старопечатной книги и рукописей Центральной научной библиотеке им. Якуба Коласа демонстрируется выставка «Литературные приключения бравого писателя Ярослава Гашека», посвященная 140-летию со дня рождения знаменитого чешского писателя.

Выставка «Литературные приключения бравого писателя Ярослава Гашека»

На выставке представлены как произведения неповторимого и любимого читателями во многих странах сатирика Я. Гашека, так и литература о его жизни и деятельности.

Центральное место в экспозиции занимает самый знаменитый чешский роман в мире, который был переведен на 58 языков – «Похождения бравого солдата Швейка». Представлены несколько книг на польском языке: издание (1930) из библиотеки Радзивиллов Несвижской ординации и два тома напечатанные в Варшаве (1980) из коллекции польского историка Генриха Люлевича.

Особо ценными являются переводы этого произведения на белорусский язык, в частности, демонстрируется экземпляр (1932) с рукописными правками и замечаниями известного белорусского поэта, кинодраматурга и переводчика Максима Лужанина.

Посетители выставки познакомятся и с другими произведениями Я. Гашека на русском и белорусском языках – рассказами и фельетонами. Можно будет увидеть миниатюрное издание «Примеры из жизни», которое имеет размер всего 9,5х6,5 см. Книга содержит 27 юморесок и рассказов, а иллюстрации выполнены акварелью и воспроизведены в натуральную величину. Представлен также сборник повестей для детей «Цвердая скура» (1931), вышедший на белорусском языке.

Издания, посвященные жизни писателя отражают преимущественно период его деятельности в России: «Ярослав Гашек в Башкирии» (1960), «Гашек шагает по Поволжью» (1964), «Ярослав Гашек в Сибири» (1993). Демонстрируется документальная повесть А. М. Дунаевского «Иду за Гашеком», где автор вслед за сатириком «побывал» на Украине, на Волге, на Урале и в Сибири.

Контактная информация для посетителей:

+ 375 17 379 40 12
Александр Стефанович, заведующий отделом редких книг
Валерия Науменко, научный сотрудник отдела редких книг

пост

Конкурс «Книга мне – книга во мне»

17.04.2023 | 13:39 by alexbrain

Республиканский литературный конкурс по созданию малых литературных произведений, отражающих традиционные духовно-нравственные христианские ценности, пройдет с 17 апреля по 17 сентября 2023 года.

Этот проект, имеющий большое значение для гармоничного развития общества, основан Общественным объединением «Союз писателей Беларуси» и Синодальным отделом Белорусской Православной Церкви по сотрудничеству со светскими учреждениями образования при содействии Общественного объединения «Белорусский союз женщин», государственного учреждения «Центральная научная библиотека имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси», учреждения образования «Белорусский государственный университет культуры и искусств», издательского дома «Педагогическая пресса», республиканского унитарного предприятия «Издательство “Адукацыя i выхаванне”», государственного учреждения образования «Минский городской институт развития образования».

Приглашаем всех желающих, обладающих литературным талантом, принять участие в создании произведений разных жанров.

Положение о конкурсе

пост

Выставка «Издания ученых-гуманитариев НАН Беларуси»

30.03.2023 | 13:46 by alexbrain

27–31 марта 2023 г. в Минске проходит Конгресс молодых ученых Беларуси и России. Главная тема Конгресса – «Молодые ученые: задачи и направления взаимодействия для создания единого научно-технологического пространства Беларуси и России».

Выставка «Издания ученых-гуманитариев НАН Беларуси»

В нем принимают участие около 500 молодых исследователей высших учебных заведений, научных организаций двух стран – представителей Национальной академии наук Беларуси, Российской академии наук и ряда ее региональных научных центров, Национального исследовательского центра «Курчатовский институт», а также студенты ведущих ВУЗов.

В соответствии с программой Конгресса 28 марта прошло заседание 7 секций на базе ведущих институтов НАН Беларуси: «Гуманитарные науки как основа национальной безопасности», «Физика и искусственный интеллект», «Технические науки и индустрия», «Химия и рациональное природопользование», «Современные биотехнологии», «Медицина и фармацевтика», «Инновации для АПК».

Центральная научная библиотека имени Якуба Коласа НАН Беларуси демонстрировала выставку «Издания ученых-гуманитариев НАН Беларуси» в рамках работы секции «Гуманитарные науки как основа национальной безопасности», которая проходила в Институте истории НАН Беларуси. На выставке были представлены издания за 2021–2023 год ведущих ученых в области гуманитарных наук Института истории, Института философии, Института социологии, Института экономики, Центра исследований белорусской культуры, языка и литературы, а также Центральной научной библиотеки.

пост

Выставка «Звонят колокола Хатыни. К 80-летию трагедии»

21.03.2023 | 10:38 by alexbrain

В холле 1 этажа Центральной научной библиотеки им. Якуба Коласа НАН Беларуси демонстрируется выставка «Звонят колокола Хатыни. К 80-летию трагедии»

Выставка «Звонят колокола Хатыни. К 80-летию трагедии»

22 марта 1943 года каратели окружили белорусскую деревню Хатынь, расположенную неподалеку от дороги Логойск – Плещеницы. Все население деревни было согнано в большой колхозный сарай, после этого здание было облито бензином и подожжено. По попытавшимся выбраться из горящего сарая людям стреляли. В огне погибло 149 человек, в том числе 75 детей. Два года было Мише Новицкому, Лене Миронович, Мише Яскевичу, три года исполнилось Христине Рудак, Ане Федорович, Рае Желобкович, Васе Мироновичу. Степе Иотко, Ане Яскевич, Антону Новицкому, Косте Карабану было по четыре года, Толику Яскевичу – всего семь недель. Деревня Хатынь была полностью уничтожена.

Символом ярости гитлеровских оккупантов в отношении к мирным жителям стала деревня Хатынь, разделив судьбу сотен белорусских деревень, погибших в пламени Великой Отечественной войны. Убийства невинных людей происходили по всей стране – от расстрелов во время облав до поголовного уничтожения населенных пунктов. Гитлеровцы считали, что массовые казни, уничтожение деревень и сел вместе с людьми должны были посеять ужас среди населения оккупированных территорий. За три года оккупации в Беларуси погибло 2 миллиона 230 тысяч человек, более 200 разрушенных городов и городских поселков, более 9000 сожженных деревень.

Впервые идея о монументальном увековечении памяти погибших жителей д. Хатынь была документально оформлена в декабре 1965 г. Президиум ЦК КПБ 17 января 1966 г. принял решение об установлении мемориальных знаков на месте сожженной деревни и открытии здесь филиала Белорусского государственного музея истории Великой Отечественной войны. За годы существования Государственный мемориальный комплекс «Хатынь» посетили свыше 36 миллионов человек более чем из 100 стран мира. Комплекс внесен в список историко-культурных ценностей Республики Беларусь.

На выставке представлены книжные издания, включая материалы архивных документов, а также научные и научно-популярные статьи, посвященные истории белорусской деревни Хатынь и ее трагедии. Кроме того, в материалах выставки освещается история и других огненных сестер Хатыни – сожженных деревень Беларуси, восстановленных в мирное время и невосстановленных.

Предлагаем для ознакомления список литературы по теме.

пост

Выставка к 95-летию со дня рождения Л. В. Хотылёвой

14.03.2023 | 16:31 by alexbrain

В читальном зале естественных и технических наук демонстрируется выставка «К 95-летию со дня рождения Л.В. Хотылёвой, академика НАН Беларуси, ученого в области генетики растений».

Любовь Владимировна Хотылёва принадлежит к числу выдающихся белорусских ученых, которые обогатили генетическую науку работами мирового значения. В круге научных интересов Л.В. Хотылёвой – проблема гетерозиса – одного из важнейших биологических явлений.

На выставке демонстрируются основные результаты научно-практической деятельности Л.В. Хотылёвой, которые нашли отражение в многочисленных научных публикациях, широко известных как у нас в стране, так и в странах СНГ и дальнего зарубежья. Среди экспонатов выставки – монографии, научные статьи, опубликованные в периодических изданиях и сборниках научных трудов, а также доклады и выступления на международных и республиканских научных конференциях, опубликованные за период с 1957 по 2022 гг.

Основными темами публикаций Л. В. Хотылёвой стали: генетические основы гетерозиса и генетика количественных признаков, наследственные факторы, определяющие гибридную силу растений; модификация, методы селекции межлинейных гибридов кукурузы и томатов; влияние окружающей среды на проявление важных хозяйственных признаков у сельскохозяйственных растений; создание и использование моносомных линий пшеницы; а также использование культуры клеток и тканей растений в генетических исследованиях, селекции; методы маркер-сопутствующей селекции перца сладкого и капусты белокочанной по генам качества плодов и устойчивости к болезням; генотипирование коллекции зерновых культур и многие другие.

К юбилейной выставке подготовлен буклет с перечнем избранных трудов Л. В. Хотылёвой.

Выставка продолжит работу до 7 апреля 2023 года.

пост

Визит делегации ЦНБ НАН Беларуси в крупнейшие библиотеки Москвы

14.03.2023 | 14:17 by alexbrain

С 9 по 10 марта 2023 года состоялся визит делегации Центральной научной библиотеки Национальной академии наук Беларуси во главе с директором Юрецким Станиславом Степановичем в крупнейшие библиотеки г. Москвы.

Визит делегации ЦНБ НАН Беларуси в крупнейшие библиотеки Москвы

В ходе визита было подписано соглашение о сотрудничестве в библиотечно-информационной, научной и социокультурной деятельности с Федеральным государственным бюджетным учреждением культуры Государственной публичной исторической библиотекой России.

С целью обмена опытом наша делегация посетила Библиотеку иностранной литературы им. М.И. Рудомино, где подробно ознакомилась с работой отдела редкой книги, центром славянских культур и центром консервации и реставрации документов. Кроме того, коллеги провели экскурсию и поделились достижениями в организации инновационного мультимедийного центра «Вселенная Гутенберга», который является первым в своем роде медийным проектом по истории книги и книжного дела в библиотечном пространстве России.

В рамках поездки сотрудники ЦНБ НАН Беларуси посетили Российскую государственную библиотеку, где генеральный директор В.В. Дуда ознакомил коллег с работой отдела редкой книги и Музея книги, а также отдела рукописей в Доме Пашкова.

Одним из пунктом программы стало Посещение Музея экслибрисов и миниатюрной книги города Москвы.

В ближайшей перспективе ожидается активизация сотрудничества с библиотеками России в части проведения совместных мероприятий и исследований по тематике общего историко-культурного наследия и повышения квалификации сотрудников.

пост

Лекцыі, прысвечаныя пісьмовай спадчыне беларускіх татар

24.02.2023 | 15:04 by alexbrain

Мерапрыемствы, прымеркаваныя да Тыдня роднай мовы працягваюцца!

Лекцыі, прысвечаныя пісьмовай спадчыне беларускіх татар

23 лютага 2023 года ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі адбыліся две навукова-папулярныя лекцыі, арганізаваныя Філіялам «Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа» Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі і прысвечаныя пісьмовай спадчыне беларускіх татар.

У сваёй лекцыі «Рукапісы татар ВКЛ у кантэксце беларускай гісторыі і культуры» кандыдат філасофскіх навук Ірына Анатольеўна Сынкова раскрыла не толькі гісторыю з’яўлення татар на беларускіх землях, але і асаблівасці іх ладу жыцця. Значная ўвага была нададзена рэтраспектыве вывучэння еўрапейскімі даследчыкамі-арыенталістамі рукапіснай спадчыны беларускіх татараў, а таксама далейшым перспектывам вывучэння іх этнічнай спадчыны.

Прагучала яшчэ адна лекцыя кандыдата гістарычных навук Дзмітрыя Сеўрука «Тэксты ўсходняга паходжання ў рукапісах беларускіх мусульман: пераклады і адаптацыі».

Дзмітрый Эдуардавіч раскрыў слухачам не толькі сюжэты ісламскіх мастацкіх і рэлігійных твораў, але і прасачыў крос-культурныя сувязі, прыводзячы яскравыя прыклады ўплыву беларускай і польскай моў на татарскія рукапісы. Разам са слухачамі былі прачытаны старонкі Тафсіраў, разбіраліся Кітабы. Дзмітрый Сеўрук прадэманстраваў на старонках Тафсіраў беларускамоўную экзегезу і растлумачыў спецыфіку арабізмаў, якія былі ўласцівы беларускім татарам.

Супрацоўнікамі аддзела кнігазнаўства цэнтра даследаванняў старадрукаў і рукапісаў бібліятэкі была падрыхтавана выстава «Кніжная спадчына татараў Беларусі», сярод экспанатаў якой варта адзначыць рэдкія рукапісныя кнігі беларускіх татараў XVIІI–XIX стст. А ўвогуле ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі захоўваецца 17 рукапісаў канца XVII – пачатку XX стагоддзяў.

Другі раздзел экспазіцыі прысвечаны даследаванням айчынных і замежных навукоўцаў XIX – XXI стагоддзяў татарскай кніжнасці.

Сярод найбольш каштоўных можна адзначыць факсімільнае выданнеі Карана Ур’яша ібн Ісмаіла і Кітаба Івана Луцкевіча.

Даследаванні другой паловы XX стагоддзя адкрывае фундаментальная праца А. Антановіча «Белорусские тексты, писанные арабским письмом, и их графико-орфографическая система» (Вильнюс, 1968).

Завяршаюць экспазіцыю каталогі рукапісаў татараў Беларусі. Дарэчы, першы каталог з падрябязным апісаннем рукапісаў з дзяржаўных калекцый Беларусі быў падрыхтаваны ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі, ён выйшаў у 2011 годзе.

пост

Выстава “Ахвярую сваім “Я”…” да 130-годдзя з наражэння М. Гарэцкага

23.02.2023 | 16:48 by alexbrain

18 лютага споўнілася 130 гадоў з дня нараджэння класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага (1893–1937).

З гэтай нагоды ў ЦНБ НАН Беларусі падрыхтавана выстава пад назвай “Ахвярую сваім “Я”…”

Выстава “Ахвярую сваім “Я”…” да 130-годдзя з наражэння М. Гарэцкага

“Ахвярую сваім “Я” ва ймя святога ўсім нам Адраджэння” – напісаў калісьці Максім Гарэцкі. Гэтае выказванне як нельга лепш раскрывае асноўны пабуджальны матыў яго дзейнасці. Сапраўды, чым бы ні займаўся Гарэцкі, ён заўсёды падаваў яскравы прыклад самаахвярнага служэння бацькаўшчыне і яе нацыянальнаму адраджэнню.

На выставе можна ўбачыць як выданні кніг пісьменніка, так і дакументы з яго асабістага архіва.

Сярод кніг пераважаюць выданні, якія пабачылі свет пры жыцці аўтара. Так, наведвальнік можа пабачыць першую кнігу пісьменніка – зборнік апавяданняў “Рунь”, выдадзены ў 1914 г. ў віленскай друкарні Марціна Кухты. Акрамя таго, увазе гасцей прапануюцца выданне аповесці “Дзве душы” (1919), кніга “На імперыялістычнай вайне” (1926), надрукаваныя ў 1920‑я гг. зборнікі павяданняў “Ціхія песні”, “Досвіткі”, п’еса “Жартаўлівы Пісарэвіч”.

Належнае месца ў экспазіцыі займаюць выданні лексікаграфічных прац М. Гарэцкага. Сярод іх – “Руска-беларускі слоўнік”(1918), які Максім Гарэцкі складаў разам з братам Гаўрылам (на тытульным аркушы экспанаванага асобніка захаваўся аўтограф М. Гарэцкага), “Невялічкі беларуска-маскоўскі слоўнічак”, “Практычны беларуска-расійскі слоўнік”, складдзены ў сааўтарстве з вядомым мовазнаўцам Міколам Байковым.

Літаратуразнаўчая спадчына юбіляра таксама не засталася па-за ўвагай арганізатараў выставы. У экспазіцыі знайшлося месца розным выданням ягонай “Гісторыі беларускай літаратуры”, а таксама складзенай ім “Хрэстаматыі беларускай літаратуры” і кнізе “Маладняк за пяць гадоў: 1923–1928”.

Акрамя таго, на выставе выкарыстаны архіўныя дакументы. У большасці яны належаць да асабістага архіва самога пісьменніка, які захоўваецца ў ЦНБ НАН Беларусі (фотаздымкі, копіі ягоных рукапісаў, дакументаў. якія адносяцца да розных перыядаў біяграфіі М. Гарэцкага, і інш.). Шэраг фотаздымкаў і некаторыя іншыя экспанаты выставы захоўваюцца ў архіве Янкі Шутовіча – заходнебеларускага культурнага дзеяча, які шмат зрабіў для таго, каб да шырокага кола чытачоў у пасляваенныя гады вярнуліся творы рэпрэсаванага ў сталінскі час пісьменніка.

З выставай можна пазнаеміцца ў чытальнай зале рэдкіх кніг і рукапісаў (пакой 601, 6‑ы паверх).

пост

Рэспубліканская дыктоўка да Дня роднай мовы 2023

23.02.2023 | 16:37 by alexbrain

Штогод 21 лютага па ініцыятыве ЮНЭСКА адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы.

І сёлета ў азнаменаванне гэтай падзеі ўсіх жадаючых запрасілі прыняць удзел у рэспубліканскай дыктоўцы, прысвечанай Году міру і стварэння.

Агульнарэспубліканская дыктоўка ўжо не першы раз праводзіцца па ініцыятыве філіяла “Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа” Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі. Інфармацыйна яе падтрымліваюць канал “Культура” Беларускага радыё і Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі.

Рэспубліканская дыктоўка да Дня роднай мовы 2023

У інфармацыйна-выставачным цэнтры бібліятэкі за парты селі чытачы, навукоўцы-мовазнаўцы і нават журналісты, а да анлайн-дыктоўкі далучыліся не толькі жыхары Беларусі, – у лінгвістычным спаборніцтве змаглі паўдзельнічаць жадаючыя з Італіі, Германіі, Чарнагорыі, Сербіі, Грузіі і іншых краін.

Да ўдзельнікаў акцыі з прывітальнымі словамі звярнуўся Старшыня Прэзідыума НАН Беларусі У.Р. Гусакоў.

Павіншаваў прысутных са святам роднай мовы дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа І.Л. Капылоў.

Для напісання быў абраны тэкст пад назвай “Беларусь — краіна-мара!”. Адначасова мілагучныя словы пра хараство прыроды, гісторыю нашай краіны і тую веліч, якой дасягнула Беларусь, загучалі для больш чым 2000 чалавек.

Па заканчэнні дыктоўкі быў зроблены лінгвістычны аналіз. Яе ўдзельнікі праверылі вынікі напісання і абмеркавалі ўласныя памылкі.

Кожны атрымаў імянны сертыфікат. А лепшым знаўцам беларускай мовы прэзентавалі тлумачальныя слоўнікі.

Правядзенне агульнарэспубліканскай дыктоўкі – гэта не толькі магчымасць усім ахвочым праверыць узровень сваёй пісьменнасці, але і праявіць салідарнасць, прадэманстраваць сваю любоў і павагу да беларускай мовы, адчуць смак і энергію беларускага слова.

Шчыра дзякуем усім, хто далучыўся і падтрымаў добрую ініцыятыву!

пост

Інтарактыўная лабараторыя Вандроўка па старонках Скарынаўскіх выданняў

21.02.2023 | 11:52 by alexbrain

20 лютага ў межах Тыдня беларускай мовы ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа НАН Беларусі адбылася сустрэча з навучэнцамі 1‑га і 2‑га класаў Гімназіі з беларускай мовай навучання № 23 г. Мінска.

Інтарактыўная лабараторыя Вандроўка па старонках Скарынаўскіх выданняў

Нашым маленькім гасцям было прапанавана стаць удзельнікамі інтарактыўнай лабараторыі “Вандроўка па старонках Скарынаўскіх выданняў”.

Занятак для дзетак пачаўся з міні-лекцыі пра Францыска Скарыну. Разам з лектарам вучні высветлілі, з чаго пачалася друкарская дзейнасць маладога Францішака, чым адметна асоба беларускага першадрукара. Вучні даведаліся пра асаблівасці афармлення Псалтыра, пагарталі старонкі факсімільных выданняў, разглядаючы гравюры, застаўкі і ініцыялы.

Атрыманыя веды дзеці замацавалі падчас інтэлектуальнай гульні “Складзі слова”. Падзяліўшыся на дзве каманды, яны на хуткасць складалі словы, якія звязаныя з жыццём і дзейнасцю Скарыны.

Маленькім даследчыкам асабліва спадабалася гульня “Скарынаўскі дэтэктыў”. Хлопчыкі і дзяўчынкі з захапленнем шукалі загаданыя элементы на скарынаўскіх гравюрах.

Наступным этапам інтарактыўнай лабараторыі сталі творчыя конкурсы. Падчас правядзення конкурсаў “Я‑друкар” і “Мастацтва першай літары” юныя наведвальнікі бібліятэкі паспрабавалі пераўтварыцца ў першадрукароў і аформіць першую старонку сваёй кнігі, а таксама расфарбаваць першую заглаўную літару.

Свае творчыя “першадрукаскія” работы амаль ўсе ўдзельнікі паабяцалі падарыць бацькам.