НАН Беларуси в СМИ

Паводле ацэнак экспертаў, сёння каля паловы моў свету знаходзіцца пад пагрозай знiкнення. Iх абарона, захаванне ва ўмовах глабалiзацыi — пытанне годнасцi кожнай нацыi. Мэта Мiжнароднага дня роднай мовы — напомнiць аб тым, што менавiта мова звязвае чалавека з яго продкамi, традыцыямi, гістарычнымі каранямi. Што варта зрабiць для большага распаўсюджвання беларускай мовы, больш актыўнага яе ўжывання? Чаму некаторыя законы не вельмi добра працуюць на самой справе? Якiя змены ў сучаснай беларускай мове адзначаюць спецыялiсты? Аб гэтым - размова з першым намеснiкам дырэктара па навуковай рабоце Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы i лiтаратуры НАН Беларусi Аляксандрам Лукашанцам.

Беларуская гісторыя багатая на падзеі, выбітных асоб і цікавыя факты. А ў сучаснасці хапае "сведкаў" - гісторыка-культурных каштоўнасцей. На сення ў Беларусі іх існуе больш за 5 тысяч, і спіс папаўняецца. Пастаянныя даследаванні вядуцца ў Полацку, Гродне і Брэсце. Як распавёў дырэктар Інстытута гісторыі НАН Беларусі Вячаслаў Даніловіч, захаванне і папулярызацыя гісторыка-культурнай спадчыны - адзін з вядучых кірункаў працы інстытута.

У Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры экспануюцца выстаўкі "Мудрасць вякоў" і "Біблія для народа 1692 - 1696 гг. Васіля Кораня". У іх межах пройдзе шэраг адкрытых лекцый. 29 лютага літаратуразнавец-медыевіст, вядучы навуковы супрацоўнік Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі А. Бразгуноў выступіць з лекцыяй "Шматмоўная паэзія Беларусі XVI - XVIII стст."

Отдельные слова старобелорусского языка стоило бы вернуть в употребление, считает заведующая отделом истории белорусского языка Института языкознания имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси (НАНБ) Наталья Полещук.

Продолжатель врачебной династии Нечипоренко - Александр Николаевич, доцент 2-й кафедры хирургических болезней ГрГМУ, рассказывает о знаменитой методике, созданной его дедом, и о своей работе. Сотрудничает врач и с учеными - совместно с Институтом биофизики и клеточной инженерии развивается использование стволовых мезенхимальных клеток.

У грамадстве, дзе большасць носьбітаў менавіта жывой мовы дажываюць век у вёсках ці пасяліліся на кніжных старонках у творах класікаў, а моладзь толькі пачынае мовай цікавіцца, ці не прыйдзем мы ўрэшце да мовы перакладчыка Gооglе — і яна будзе лічыцца эталонам? Пра гэта і пра іншыя рызыкі і праблемы, а таксама пра станоўчыя моманты ва ўплыве інфармацыйных тэхналогій на развіццё беларускай мовы вялася гутарка падчас круглага стала. У дыскусіі ўдзельнічалі у тым ліку намеснік дырэктара Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі Аляксандр Лукашанец, дырэктар Інстытута мовазнаўства Ігар Капылоў, загадчык сектара камп'ютарнай лінгвістыкі Інстытута мовазнаўства Уладзімір Кошчанка, загадчык лабараторыі распазнавання і сінтэзу маўлення Аб'яднанага інстытута праблем інфарматыкі Юрась Гецэвіч.

Другую чаргу ўнікальнага археалагічнага музея пад адкрытым небам плануецца адкрыць сёлета на тэрыторыі Нацыянальнага парку «Белавежская пушча», блізу вёскі Каменюкі. Акурат на гэтай тэрыторыі, нагадвае дырэктар Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Вячаслаў Даніловіч, археолагі выявілі больш за 50 аб'ектаў каменнага, бронзавага і жалезнага веку, пацвердзіўшы, што на гэтай тэрыторыі ўжо некалькі тысяч гадоў таму жылі людзі.

Молодые ученые проведут в мае акцию «Я помню! Я горжусь!» в столице Беларуси. Она будет приурочена к 75-летию Великой Победы.

Жыровіцкі Свята-Успенскі мужчынскі манастыр рыхтуецца адзначыць уласны 500-гадовы юбілей і 550-годдзе з’яўлення цудатворнай Жыровіцкай іконы Божай Маці. Як плануецца, ключавыя ўрачыстасці пройдуць на Гродзеншчыне і ў Мінску 19–20 мая 2020 года. Сярд іх - правядзенне міжнароднай навуковай канферэнцыі, прысвечанай 500‑гадовай гісторыі Жыровіцкай абіцелі. Цягам двух дзён удзельнікі канферэнцыі будуць працаваць на базе Духоўнай семінарыі, Духоўнай акадэміі, Інстытута гісторыі, Інстытута філасофіі НАН Беларусі.

Міжнародны дзень роднай мовы адзначаецца штогод 21 лютага. Галоўная яго мэта - захаванне моўнай і культурнай разнастайнасці ў свеце, падтрыманне нацыянальных моў і культур, а таксама забеспячэнне права кожнага грамадзяніна карыстацца роднай мовай. 14 лютага ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы НАН Беларусі - прэзентацыя "Французска-беларускага слоўніка прававой лексікі". 20 лютага - прэзентацыя тэматычнага слоўніка "Плытніцтва".

Вёска Радкоўшчына са сваёй гісторыяй займае сярод "манюкаўскіх" мясцін адно з самых важных месцаў. Прадстаўнікі роду Манюшкаў валодалі гэтым маёнткам амаль 100 гадоў. Акрамя рэшткаў колішняй сядзібы знойдзены тут і некалькі камянёў з надпісамі ў гонар славутага гуманіста. Адзін з іх - каменная лава - можа памятаць смаога кампазітара. Агляд артэфакту парводзіў у тым ліку і археолаг Інстытута гісторыі НАН Беларусі Андрэй Вайцяховіч.

Лесные обитатели нередко становятся фигурантами в сводках ДТП. Часто такие аварии заканчиваются трагически для животных. Автомобилисты, даже если удалось избежать материального ущерба и последствий для здоровья, пребывают, как правило, в легком или не очень шоке. В тонкостях проблемы и возможных путях ее решения разбирался наш корреспондент.

Делегация во главе с министром обороны Армении Давидом Тонояном 13—14 февраля посещает с официальным визитом Беларусь. Делегация возложила венок к обелиску «Минск — город-герой», а также посетила Белорусский государственный музей истории Великой Отечественной войны, где вручила грамоты авторам книги о воинах-армянах, участвовавших в боях за Беларусь. Книга «Воины-армяне в боях за Беларусь. 1941—1944 гг.» собрала информацию о более чем 6,5 тысячи армянах, воевавших на территории Беларуси. Это научно-мемориальное издание вышло в свет в издательстве «Беларуская навука». Проект реализован Фондом развития и поддержки арменоведческих исследований «АНИВ» совместно с Институтом истории НАН Беларуси и управлением по увековечению памяти защитников Отечества и жертв войн Вооруженных Сил Республики Беларусь.

В Санкт-Петербурге завершился XVI Балтийский научно-инженерный конкурс. В финале встретились школьники из России и стран СНГ. Всего более 500 участников, которые представили на конкурсе свои проекты. Наши ребята завоевали сразу несколько наград в разных номинациях. Главную премию конкурса — хрустальный шар «Совершенство как надежда» — получил Арсений Жилко, ученик минской гимназии № 38. Ксения Гилевская, старший научный сотрудник лаборатории микро- и наноструктурированных систем Института химии новых материалов НАН Беларуси, рассказывает о проектах победителей.

Понятие «средний класс» пришло к нам с Запада. Сегодня мы сталкиваемся с несколькими противоречиями, считает Анна Денискина, научный сотрудник отдела экономической социологии Института социологии НАН Беларуси: наличие и масштабы среднего класса в стране в значительной степени зависят от выбора определенного критерия. В рамках одного из этапов ежегодного социологического мониторинга, проведенного Институтом социологии НАН Беларуси в конце прошлого года, был осуществлен замер самооценок отнесения себя к представителям социальной группы со средним уровнем достатка.

Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі і Саюз пісьменнікаў Беларусі ў межах Тыдня беларускага пісьменства 18 лютага правядуць у Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі сумесную сустрэчу.

В парке имени Янки Купалы в ходе реконструкции обнаружены старинные фундаменты зданий и предметы быта. ведущий научный сотрудник Государственного литературного музея Янки Купалы Павел Королёв считает, что фундаменты стоит обязательно сохранить и оставить открытыми. Письма с соответствующими просьбами он направил в Министерство культуры, Мингорисполком, Институт истории Национальной академии наук Беларуси.

У пачатку лютага прайшла традыцыйная - ужо 27-я - Міжнародная кніжная выстаўка-кірмаш. У яе рамках прайшлі дзясяткі сустрэчаў, прэзентацыяў, выставак на розных пляцоўках Мінска. 9 лютага адбыўся круглы стол па тэме "Праблемы гісторыі на старонках сучаснасці", удзел у якім узялі і навукоўцы Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы НАН Беларусі.

Согласно исследованиям Института социологии НАН Беларуси около 70% опрошенных минчан готовы участвовать в депозитно-залоговой системе обращения тары.

В центре усыпальницы мемориальной крипты Храма-памятника в честь Всех Святых и в память о жертвах, спасению Отечества нашего послуживших, расположена прозрачная урна. Внутри ее — страшное содержимое: пепел останков узников нацистского лагеря смерти Тростенец, существовавшего в годы оккупации гитлеровцами территории Беларуси, неподалеку от Минска, фактически с осени 1941-го и по 1 июля 1944 года. В залах Храма-памятника расположится тематическая экспозиция «Музей памяти». Первые стенды уже смонтированы. В том числе макет лагеря смерти Тростенец, также заняли свое место находки археологических раскопок на территории лагеря, переданные историками Национальной академии наук Беларуси.

Інстытут мовазнаўства іям Якуба Коласа НАН Беларусі ў гонар Міжнароднага дня роднай мовы арганізуе шэраг мерапрыемстваў, у тым ліку у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы НАН Беларусі.

Могилевское областное объединение Союза писателей Беларуси приняло участие в Международной книжной выставке в Минске. Всего в работе форума приняло участие 300 экспонентов из 31 страны. Прошло более 500 мероприятий, среди которых и презентация книги известного белорусского археолога, члена-корреспондента НАН Беларуси Игоря Марзалюка "100 лет БССР. Реалии и мифы".

Главный залог успеха в лечении онкологии — ее раннее выявление. Коллектив ученых из разных стран Европы трудится сегодня над проектом по разработке портативного прибора, который позволил бы в амбулаторных или даже домашних условиях на ранней стадии обнаружить в крови дефектные клетки. Белорусской команде биологов досталась одна из ключевых задач — создать сердце будущего устройства, способное сигнализировать о наличии клеточных сбоев в организме. Ведущие научные сотрудники Института биофизики и клеточной инженерии НАН Беларуси Александр Тамашевский и Юлия Гармаза под руководством заведующего лабораторией медицинской биофизики Екатерины Слобожаниной отлично с ней справились.

Открытие после реконструкции мемориального комплекса в деревне Борки Кировского района станет одним из ключевых мероприятий во время празднования 75-летия Победы советского народа в Великой Отечественной войне. Накануне деньги на создание мемориала пожертвовали лауреаты премии "За духовное возрождение", в том числе академик-секретарь отделения гуманитарных наук и искусств НАН Беларуси Александр Коваленя.

Пад вокладкамі 37 выпускаў «Гістарычнага слоўніка беларускай мовы» не проста апісанне старабеларускіх лексем ад кароткага слова «а» да зразумелага сучаснікам «ящикъ». Тут змешчана 500 гадоў беларускай гісторыі. Прадстаўлена побач лексіка Францыска Скарыны і Сымона Буднага, Фёдара Еўлашоўскага і Мялеція Сматрыцкага, Іпація Пацея і Пятра Скаргі і многіх іншых вядомых і невядомых асоб, чые імёны не захаваліся да нашых дзён. Тут ключ для адказу на пытанне, хто такія беларусы і чаму яны завуцца высокаразвітым еўрапейскім народам. Амаль шэсцьдзесят гадоў спатрэбілася навукоўцам Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа, каб слоўнік у завершаным выглядзе ўбачыў свет.

В январе Президент наградил премией «За духовное возрождение» коллектив авторов, создавших фундаментальное картографическое издание «Вялiкi гiстарычны атлас Беларусi», - академика-секретаря отделения гуманитарных наук и искусств НАН Беларуси Александра Коваленю, главного редактора РУП «Белкартография» Галину Ляхову и директора Белорусского научно-исследовательского центра электронной документации Вячеслава Носевича. Лауреаты единодушно решили направить деньги на строительство мемориала в память о трагедии сожженных деревень в Могилевской области, который планируется открыть в июне.

Как обеспечить демографический рост в Беларуси, обсуждали в программе «В обстановке мира».

Пад вокладкамі 37 выпускаў «Гістарычнага слоўніка беларускай мовы» не проста апісанне старабеларускіх лексем ад кароткага слова «а» да зразумелага сучаснікам «ящикъ». Тут змешчана 500 гадоў беларускай гісторыі. Амаль шэсцьдзесят гадоў спатрэбілася навукоўцам Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа НАН Беларусі, каб слоўнік у завершаным выглядзе ўбачыў свет. Падрабязна распавядаюць навуковы супрацоўнік Ганна Федарэнка, Член-карэспандэнт НАН Беларусі, рэдактар усіх выпускаў слоўніка Аляксандр Булыка, дырэктар Інстытута Ігар Капылоў.

В рамках одного из этапов ежегодного социологического мониторинга, проведенного Институтом социологии НАН Беларуси в конце 2019 года, был осуществлен замер самооценок отнесения себя к представителям социальной группы со средним уровнем достатка.

Апошнім часам беларускія археолагі сталі сапраўднымі вытворцамі навін для інтэрнэту. То ратуюць ад бульдозераў магільнікі ў Гальшанах, то знаходзяць у Бярэзіне шлем, які нібыта належаў самому Ізяславу. І за ўсім гэтым забываешся, што археалогія — сур'ёзная навука, што гэтыя людзі робяць вельмі важную для народа і дзяржавы справу, што ў гэтай рабоце ў іх нямала перашкод, што не кожны той археолаг, хто капае. Аб усім гэтым разважаюць самі спецыялісты. У дыскусіі бралі ўдзел у тым ліку дырэктар Інстытута гісторыі НАН Беларусі Вячаслаў Даніловіч, намеснік дырэктара па навуковай рабоце Інстытута Вадзім Лакіза, загадчык Цэнтра археалогіі і старажытнай гісторыі Беларусі Вольга Ляўко.

Дырэктар Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы НАН Беларусі Іван Саверчанка перакананы: выхоўваць маладое пакаленне трэба на творах Кандрата Крапівы, Янкі Купалы, Якуба Коласа і іншых беларускіх творцаў, прывіваць яму цікавасць да нацыянальнай і самабытнай культуры, любоў да беларускай мовы.

В Минске вручили премию имени Вацлава Ластовского. Им стал политолог Олег Кравцов. Он рассказал, почему сохранение независимости Беларуси сегодня настолько важно для всех мировых игроков и от чего зависит будущее нашей страны.

Презентация книги «100 лет БССР. Реалии и мифы» состоится 6 февраля на полях Национальной книжной выставки. Она написана на основе уникального проекта, реализованного в 2018 — 2019 годах газетой «СБ. Беларусь сегодня» совместно с известным белорусским историком, председателем Постоянной комиссии Палаты представителей Национального собрания Беларуси по образованию, культуре и науке, членом-корреспондентом НАН Беларуси Игорем Марзалюком.

У 1951 годзе загадчык секцыі этнаграфіі і фальклору Акадэміі навук БССР Міхаіл Кацар увайшоў у групу, якая па загадзе ўрада распрацоўвала новы ўзор сцяга БССР — з нацыянальным каларытам, што адразу б адрозніваў сцяг ад іншых рэспублік. Фрагмент узору з рушніка яго роднай сястры Матроны Маркевіч даследчык адшукаў у даваенных архівах «Белпрамсавету» і ў супрацы з мастаком Міхаілам Гусевым распрацаваў на яго аснове арнаментальную стужку для беларускага сцяга.

5 лютага запросiць на ўрачыстае адкрыццё XXVII Мiнская мiжнародная кнiжная выстаўка-кiрмаш. Чым яна будзе адметная, якiх вядомых гасцей запрасiлi? Пра гэта расказвае мiнiстр iнфармацыi Аляксандр Карлюкевiч. На кнiжнай выстаўцы будуць прадстаўлены адметныя беларускiя выданні, у тым ліку кнiга вядомага палiтыка, члена-карэспандэнта Нацыянальнай акадэмii навук Беларусi, доктара гiстарычных навук Iгара Марзалюка пра мiфы, звязаныя з БССР, станаўленнем беларускай дзяржаўнасцi.

Побывав в разных уголках мира и повидав массу известных исторических и архитектурных памятников, многие склонны недооценивать достопримечательности своей страны. Однако ученые могут в два счета положить таких скептиков на лопатки. Почему свое наследие нужно знать, ценить, уважать, охранять и рекламировать — об этом разговор с заместителем директора по научной работе Института истории НАН Беларуси Вадимом Лакизой.

Такія надзвычай важныя тэмы, як дзіцячая літаратура і заахвочванне дзяцей і падлеткаў да чытання, абмяркоўвалі пісьменнікі, бібліятэкары і прадстаўнікі сістэмы адукацыі наперададні Міжнароднай кніжнай выстаўкі ў прэс-цэнтры Дома прэсы. Удзел у рамове ўзяў і дырэктар Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Іван Саверчанка.

Кадетское училище в Полоцке возвращается на свое историческое место. Не пострадает ли при этом археологический памятник — замчище? На строительной площадке ежедневно находятся члены комплексной археологической экспедиции, руководителем которой является заведующая Центром археологии и древней истории Беларуси Института истории НАН Беларуси Ольга Левко.

Восьмиклассница Настя Бородич из Мяделя учится почти на одни десятки, играет в кукольном театре, волонтерит в библиотеке и… мечтает стать фармацевтом. Редакция газеты взялась исполнить сразу несколько ее желаний. Свои двери для нее открыли Большой театр оперы и балета, музей истории Национальной академии наук Беларуси и Институт физиологии НАН Беларуси. Помогали школьнице Заместитель директора музея НАН Беларуси Владимир Шипило, научный сотрудник многопрофильной диагностической лаборатории Института физиологии Ольга Полулях, старший научный сотрудник лаборатории физиологии Юлия Токальчик.

Более 120 молодых историков Союзного государства собрала в минском Доме Москвы межгосударственная молодежная научно-практическая конференция «Россия — Беларусь: вехи общей истории». Ученые обсуждали актуальную тему сохранения общей исторической памяти белорусов и россиян. Заместитель директора Института философии Национальной академии Беларуси Андрей Дудчик зачитал приветственное слово к участникам конференции академика—секретаря отделения гуманитарных наук и искусств НАН Беларуси Александра Ковалени.